Читать «Палёт у мінулае» онлайн - страница 6

Ён па загаду рэволюцыйнай організацыі выяжджае ў Ленінград (раней Петраград, а яшчэ раней — Пецярбург). Адтуль, бачаць хлопцы, як Каліноўскі варочаецца на Беларусь.

Хлопцы ўпэўніліся, што Каліноўскі ведаў, што змагацца толькі з вінтоўкаю ў руках мала. Трэба адшукаць іншы спосаб. І вось у Беластоку Каліноўскі організаваў падпольную друкарню, дзе друкаваў сваю газэту: „Мужыцкую Праўду“, друкаваў брашуру „Гутарка" і розныя лістоўкі-адозвы да сялян.

Праляцеўшы пару дзён бліжэй да нас, хлопцы ўбачылі, Каліноўскі хадзіў па Горадзеншчыне пад прозьвішчам «Васіль Сьвітка". Агітуе сялян, а разам прыслухоўваецца да іх голасу.

Каліноўскі думаў, што каб падняць сялянства, трэба вырашыць зямельнае пытаньне, адняўшы ад папоў усю зямлю.

Разам ён падняў пытаньне і нацыянальнае, кажучы, што сялянства павінна вызваляцца з-пад ярма і польскага пана і расійскага цара.

Пасьля доўгай вандроўкі па беларускіх вёсках, Каліноўскі ідзе ў Вільню, а па яго сьлядох лятуць і хлопцы. Прайшло прыблізна з тыдзень, і для хлапцоў яшчэ адна навіна.

ЧЫРВОНА-БЕЛЫ ЖОНД

Польскія паны, п'ючы кроў беларускага сялянства, таксама прымалі ўдзел у паўстаныіі.

Яны ставілі сабе мэтай прагнаць маскаля, зажыць і загаспадарыць самім, адбудаваўшы сваю старую „каралеўскую" Польшчу. А сялянства, на чале з Каліноўскім, ставіла сабе мэтай скінуць зьдзек, паншчыну і разьвітацца з пакутай.

Паны, магнаты, князі, буй­ная шляхта організавалі „белы жонд". Іх аддзяленьні былі і ў Варшаве і Парыжы.

Беднае сялянства, ніжэйшая кляса, яднаючыся наўкола Каліноўскага, організавалі „чырвоны жонд".

„Белыя“ колькі разоў памыкаліся аб'яднацца з „чырвонымі", але ў „чырвоных" Каліноўскі, і ён не давёў сялянства да таго, каб скінуць царскіх паслугачоў і папасьці пад пяту польскага пана. Гэтае пытаньне трывожыла нашых пілётаў, і вырашэньне яго іх супакоіла.

Яны штораз, то больш пачалі захапляцца дзейнасьціо Каліноўскага.

Хлопцы ўбачылі, што ў белых больш магчымасьцяў для агітацыі.

Ксяндзы пасьля кожнага маленьня казаньнямі ўбівалі ў галовы беларускай шляхце і рамесьнікам, што „намі кіруе расійскі цар. Ён зьдзекуецца над намі — палякамі. Мы павінны весьці барацьбу з імі пад апекаю маткі-боскай і пана Езуса“...

Пасьля такой агітацыі агенты „белых“ запісваюць жадаючых у свае атрады. Але тут проста дзеля карысьці яны „уваходзілі ў народ", нібы збліжаліся з ім, а гэта народ надбадзёрвала і ён ішоў з ахвотаю.

Каліноўскі — чырвоныя — ужо разьбіўшыся на атрады, пачалі выступаць.

Але як з аднымі, так і з другімі змагаўся Мураўёў.

„Мураўёўскі гальштук" ніколі ня быў бяз працы.

Мураўёў быў пераконаны, што паўстаньне ўсьціхамірана.

Шмат перавешана, частка запужана, бо заўсёды ніводная сялянская справа ня бачыла іншае рэзолюцыі, як толькі павесіць.

Але ўсё-ткі іначай думалі хлопцы.

Каліноўскага цяпер яны бачылі ў лесе, сярод маладых, заровых, загартованых барацьбой з самаўладзтвам і паншчынай хлапцоў.