Читать «Палёт у мінулае» онлайн - страница 4

Такім чынам і „Паўлюяздан“ чым вышэй падымаецца, тым ён далей ад сёньнешняга дня. А пабудованы „Паўлюяздан“ вельмі проста: тры вострых куты з бакоу і ззаду. Сьпераду стаіць коса дошка,над якой пылае пяцёхкутная зорка.

Зорка пагасьне — знача апарат няспраўны. пасярэдзіне невялічкі апарат, амаль-што звычайнага самалёту, якім, калі трэба ўсьцішыць ход або ўскорыць, кіруе Даніла.

Калі звычайны самалёт праляціць 20 вёрст, дык „Паўлюяздан" праміне дваццать дзён; калі, напрыклад, сёньня 15 ліпеня і звычайны самалёт праляціць 15 вёрст, дык «Паўлюяздан» апынецца ў руках першага ліпеня.

Доўга гаварылі-б рабочыя, каб зноў не камлянуў гудком завод і ня склікаў на працу.

А так, як ніхто рабочым ня мог гэта пытаньне растлумачыць, дык пакуль-што яно для іх засталося туманным.

ПЕРШАЯ ПАПАСКА Ў ГІСТОРЫІ

„Паўлюяздан" плыве сабе павольна і толькі калі-нікалі павольна зашыпіць...

Паўлюк занатоўвае ў блёкнот уражаньні аб першых кроках вандраваньня. Язэп, трымаючы ў руках нібы фотоапарат, хватае абразкі перажытых дзён. Яго апарат так удала зроблены, што ім магчыма адбіваць на плястынцы праз стрэхі ўсё тое, што дзеецца ў пакоі...

Настрой у хлапцоў разгонны.

Вось ужо блізка да зорак... Засьпявалі «Адвеку мы спалі»... — плывуць гукі, хвалюючы, ажно зоркі ясьней замігалі.

— Чакайце, хлопцы! Што за бязладзьдзе, што за шуміха? Давай прыгледзімся!..

І зорка „Паўлюяздана“ пагасла. Яны астанавіліся...

— Паслухаем, у чым справа!

І ня дзівецеся! У іх усе мажлівасьці скарыстаны... На вушах і ў Паўлюка і ў Данілы і Язэпа невялічкія кольцы, як-бы радыё, але зусім іншае, іх уласнае будовы. Усю гутарку яны могуць успрымаць так лоўка, чаго і мы ня можам дасягнуць тут...

Бачаць хлопцы, заходзяць у хату...

Язэп сваім апаратам зараз-жа хапіў малюнак: ня думайце, што гэта апісаньне ня мае пэўнага месца і часу.

Беларусь.

1863 год.

За сталом сядзіць сівы мужык, абапёршыся аб руку... Задумаўся...

— Добры дзень у хату! — кінулі хлопцы...

— А, даражэнькія... сядайце...

Разгаварыліся.

— „Цяжкае жыцьцё наша, казаў селянін... Працуй на пана і на паўпанка, а сабе, эт... у нядзелю што зрабіў, тое і маеш...

Дрэнна, ой дрэнна...

Бунтуюць маладзічкі, а за гэта плацяць вёскі...

Ёсьць тут у нас адзін паніч, настаўнік, ён усю нашу бяду апісвае, лісткі дае чытаць.

І добра піша... проста, вось як мы гаворым. А як ведае наша жыцьцё!.. Нібы сам тут рос... і за нас ідзе...

Завуць яго — Бурачок...

Ён піша, чаму мужыка называюць варонай...

А чаму?.. Таму, што ён «закасіўся і загараўся».

Эх, дзеткі, а як кажа ён нашай „дудцы“:

...Ну, дык грай-жа, грай-жа,

Усё ўспамінай-жа,

Штодзень і штоночы,

Плач, як мае вочы

Над народу доляй...

Праўда, ой, праўда, бывала ідзеш, сустрэнеш пана, паклонішся ў пояс, а ён і не адкажа або яшчэ вылае... Паніч наш дарагі гэта ведае... ён не такі, ён у лістку пісаў...

Ня чурайся мяне, панічок,

Што мазоль пакрывае далоні.

Мазоль — працавіты значок,