Читать «Палёт у мінулае» онлайн - страница 10
А Александровіч
У падвал, у камеру Каліноўскага кульгаючы прышоў сьары гэнэрал, кат беднаты — Мураўёў...
Ён прышоў падзівіцца на „дабычу“...
Шмат хто, амаль што ўсе сьліўкі з сьлівак прыходзілі падзівіцца на чырвонага дыктатара.
Супрацоўнік Мураўёва Мусолаў прыйшоў да Каліноўскага, глянуў на яго, выняў з кішэні алувак і пачаў пісаць, а Язэп, доўга не чакаючы, адбіваў на плястынцы свайго нібы фото-апарата кожную яго літару.
Чытаюць: „Каліноўскі, годаў 26, моцнага целаскладу, з тварам чорствым і выразным, кароткія, русыя валасы былі закінуты назад"...
— Так, яго цела, яго чорствы выразны твар згіне, але думкі, ідэі ня згімуць! — прагаварыў узбурана Паўлюк.
Ішло сьледзтва. Вымагалі, каб Каліноўскі выказаў прозьвiшчы асоб, якія складалі рэволюцыйную організацыю. Але гэта ім не ўдалося.
Два месяцы Каліноўскі прасядзеў у Дамініканскай турме. Ён ведаў, што і тут рука Мураўёва ня ўздрогне і вывядзе — павесіць.
Два месяцы Каліноўскі чакаў сьмертнай кары...
АПОШНІЯ ЛІСТЫ
Язэп сваім апаратам успрымаў думкі Каліноўскага, якія у турэмным падвале, седзячы ў ланцугох за сталом, вылiваў на паперы.
Каліноўскі пакінуў два лісты.
Адзін ён напісаў да „Бацькаўшчыны Беларусі“, другі — «Беларускаму народу"...
„Няма-ж, браткі, большага шчасьця на гэтым сьвеце, як калі чалавек мае розум і навуку", — так ён пачынае свой ліст:
„Але як дзень з ноччу ня ходзіць разам, так і навука праўдзіва ня йдзе з няволяй маскоўскай. А пакуль яна ў нас будзе, у нас нічога ня будзе: праўды, багацьця і ніякай навукі; адно намі, як скацінай, варочаць будуць не для дабра, адно на пагібель нашу".
Каліноўскага арыштавалі 7 студзеня, а 7 красавіка таго-ж году (1864) быў вынесен прыгавар:
Іменем яго імпэратарскага вялічаства — павесіць.
Была ясная, халодная раніца.
Пад барабанны бой Каліноўскага прывялі на Лукіскі пляц.
Каліноўскі трымаў сябе сьмела, а народу на пляцы ўжо сабралася...
Зачыталі прыгавар.
Каліноўскі даў наказ народу весьці барацьбу з паншчынай, з царскім самаўладзтвам і... разьвітаўся з ім.
У гісторыі Беларусі новая жалобная старонка...
Радзіўся 21 студзеня l838 г., а памёр 7 красавіка 1864 г.
— Які цяжкі шлях прайшоў наш народ! — уздыхнуўшы сказаў Даніла.
А Паўлюк з сумным выглядам дабавіў:
— У год нашага вандравання, у 1924 годзе спаўняецца 60 год, як павесілі дарагога Каліноўскага.
Даніла запаліў пяцёхкутную зорку, і хлопцы пачалі апускацца ўніз, як зноў спыніліся... Зноў гісторыя!
— Хто казаў, што Беларусь ціхая старонка?
Што Беларусь ня мае мінулага, хто казаў?!
