Читать «Як пакахаць ружу» онлайн - страница 9

Сярод музейных экспанатаў Ляжыць прастрэленая гільза. Мікрон вайны. Жыццё салдата. Які У 20 год загінуў. За 10 дзён да Перамогі, За 40 год да смерці мамы. — Яшчэ, вайна, цябе так многа. А тых, хто выжыў, гэтак мала.

Строгая, канстатацыйна-матэматычная форма выяўлення дазволіла аўтарцы сказаць мала, але істотна, стварыць верш сцісла-змястоўны, шкада толькі бачыць у гэтай форме выпадковы прыём, а не свядомую манеру выяўлення. Пасля цудоўнага верша Валянціна Шданко «Кожны першы», калісьці надрукаванага «Полымем» i адзначанага Піменам Панчанкам, верш «У музеі Вялікай Айчыннай вайны» — ці не лепшы твор са змешчаных маладымі паэтамі ў газетах i часопісах вершаў пра вайну.

Ваенная тэма для творчасці маладых паэтаў мае асаблівае значэнне, але наколькі яна важная, настолькі i небяспечная: добра распрацавана папярэднікамі, а зварот да яе скарачае шлях да публікацыі. Разам з тэмай любові да Радзімы i тэмай кахання яна ўтварае той магічны трохкутнік, у які перш за ўсё заганяе сябе нявопытны пачатковец i ў якім цудоўна адчувае сябе прафесійны графаман. I першы, i другі дыскрэдытуюць свядома ці падсвядома i гэтыя вялікія тэмы, i паэзію ўвогуле. Але зараз болей пішуць не пра вайну, а пра памяць аб ёй, напрыклад, пра маці, якая чакае сваіх загінуўшых сыноў:

Вочы выцвілі, як валошкі... Паўстагоддзя амаль мінула... Ды чакае. бабуля моўчкі Трох сыноў — вайна не вярнула. Загамоніць вецер на вуліцы — Зварухнуцца ў хаце шторы, I да шыбіны тварам туліцца: «Мо вярнуўся усё ж каторы?!»

Віктар Трусевіч. «Чаканне»

Сівенькая б а б к a сядзіць на падворку, Здаецца, вядзе з некім блізкім г а в о р к у. Адна, як былінка, свой век звекавала,— В а й н a ўсю сямейку з сабою забрала... Адно, што вятрыска насвіствае з клеці, А ёй раптам здаецца, што там—яе дзеці...

Алесь Пісарык. «Сівенькая бабка...»

Наўмысна падаем гэтыя два вершы побач не толькі для таго, каб была заўважна ix тэматычная еднасць. Не, з прадукцыі апошніх гадоў пры жаданні можна было б выбраць i значна больш прыкладаў тэматычнай еднасці. У дадзеным выпадку — відавочнае падабенства прынцыпаў пабудовы верша, стэрэатыпнае выяўленне тэмы; абавязкова: бабулька, вайна, напаўрэальная гаворка, вецер; i па выбару: хата альбо падворак, вецер на вуліцы альбо ў клеці, дзеці альбо сыны. Розніца толькі ў тым, што ў першым выпадку пачатковец выкарыстаў стэрэатып падсвядома (хочацца верыць), a ў другім, больш ужо вопытны паэт, — свядома (хацелася б памыліцца) паклаў яго ў аснову твора. Стэрэатып надзвычай распаўсюджаны, хоць ты складай анталогію вершаў-чаканняў, i што самае жахлівае — непарушны i дзейсны. Нам з самага пачатку «называецца» вобраз маці, якая чакае ўсё жыццё загінуўшых на вайне сыноў, i ў нас імгненна спрацоўвае рэфлекс суадчування: рэфлекс, узнікшы не пад уздзеяннем гэтых двух вершаў, а пад уздзеяннем ранейшых твораў кіно, літаратуры, жывапісу з аналагічнымі вобразамі, пад уздзеяннем асабістых жыццёвых сустрэч i назіранняў. Нас кранае сам жыццёвы тып, факт, але зусім не вершы A. Пісарыка i В. Трусевіча, якія эксплуатуюць гэты факт разам з нашымі пачуццямі.