Читать «Душою з небам гаварыць (Выбраная лірыка)» онлайн - страница 77

...Мы абяцаем, што адальюцца ваўкам авечкіны слёзы, ні адзін крык сіроцкі. ні адзін пісяг сіні ад нагайкі багацея не застанецца неадпомшчаны. Дзеля таго мы, апрышкі Зялёнай Верхавіны, жывём і дзеля таго ўзялі ў рукі барткі[]. Амінь.

Алекса Доўбуш з пабрацімамі.

З ,,Маніфеста Доўбуша". Львоўскія архівы

рукапіскых матэрыялаў

...Алекса быў рослы, плячысты, цёмна-валосы, рухавы, з усмешлівым тварам, зыркімі вачыма, звонкім голасам...

З запісанага ў 1850 г. расказу Шымана.

120-гадовага жыхара сяла Выжне Жаб'е

Забыты плайчык[] нёс з гарба на горб, Го ўзбоччам лысым, то стаёным лесам, То паўз акенцы «чортавых» азёр — На Чарнагору нёс свайго Алексу. Але цяпер, калі кулак сціскаў Цяжкой сякеркі абушок сталёвы, — На першабытнае бязладдзе скал У лесуновай схованцы яловай, На перапады між вяршынь крутых У гонкастволлі грабаў і бучыны[], На неба, на арла, што ў ім застыў, Глядзеў хлапец другімі ўжо вачыма. Як у расінцы цэлы свет відзён, Так і ва ўласнай крыўдзе раптам бачыш Пакуту ўсіх людзей, і морак дзён, І падсвядомасць прагі жыць іначай. І хопіць іскру выкрасаць адну, Каб узарваўся высушаны порах. ...Пра сестрыну заўчасную труну Разнеслі вестку ўзрушаныя горы. Узяў на вока панскі аканом, Нібы вярбінку, ціхую дзяўчыну: Усё дазволена, усё дано — Ці першыя чыніць такія чыны?! Не перанесла гвалту над сабой Шаснаццацігадовая Паранька: Знайшлі ў крыніцы за сялом на ранку... Не зашумець вярбіначцы вярбой... ... Алекса бег. Так малады алень Шукае рады ад пагоні воўчай. Так, вырваўшыся з-пад скалы, струмень З шалёнай сілаіі шлях свой новы точыць. Ці змог бы хто, зірнуўшы на выток, Прадугадаць усё, што ён натворыць? Адно спрадвеку ведама: паток, Народжаны гарою, крышыць горы. Сягоння галавою налажыў Ад гострай барткі аканом паганы. Цяпер ужо іначай мусіш жыць, — Цяпер апрышкам быць наканавана... Ну што ж! На сцежцы той — не першы след. Алекса Доўбуш да ўсяго гатовы: Спаць на каменні, з торбы есці хлеб, А запіваць сцюдзёнаю вадою. Ды хай не будзе пэўны аніхто, Калі нагою лёгкі камень зрушыць На круцізне галавакружнай, што Не будзе сам тым каменем раздушаны! Ды хай забудзе шляхта пра спакой, — Даволі здзекаў з люду, нацярпеўся! Забыты плайчык стараной глухой На Чарнагору нёс свайго Алексу.

... на ім была шапка з паўлінавымі пёрамі, прамасленая чорная сарочка, чырвоныя нагавіцы, абуты ў пасталы, за шырокім поясам дзве пістолі, парахаўніца. капшук для табакі, сумка, ружжо цераз плячо.

З расказу Шымана

Сінелі рукі ў ледзяной вадзе. На іх раз-пораз хукала Марычка, І зноўку часта пранік ляскацеў, І Чарамош лавіў той гук прывычны. Пануры дзень, халодны, шэры дзень. Дзяўчына мыла шорсткую бялізну. Сплывала пена, гінула ў вадзе, А думы ўсё ля аднаго віліся. Каб знаць Марычцы, дзе цяпер Багдан... За лета ўсё — ні жадненькае весткі. Бы сам быльнёг пасеяў па слядах Размоў кароткіх і спатканняў рэдкіх. Прыйшоў са снегам, з ліўнямі сышоў — Навек застаўся радасцю і болем. Вясёлы, дужы, стройны, як бучок[]. Ён не расказваў пра сябе ніколі. Адкуль, ён, хто ён — от, батрак, найміт, З адзіным правам; гнуць на панства спіну. «Сяк-так даб'ю астатніх паўзімы, А там падамся зноў на паланіну». А ці пастушыў ён, ці дзе служыў — Адно Марычка несумненна знала: Той, за каго б яна жыццё паклала, Не турбаваўся ёю, не тужыў. На сто замкоў замкнуўся душны круг. Адзіны, з болю — ў большы боль, масточак. І падаў пранік з накалелых рук, І дзень чарнеў пакутаю дзявочай...