Читать «Бартэк пераможнік» онлайн - страница 14
Гэнрых Сенкевіч
— Ведаеш, за што б‘еш французаў?
— Ведаю, ваша эксцэленцыя.
— Скажы!
Бартэк нявыразна мармыча:
„Таму што... таму што...”
Раптоўна спамінаюцца словы Войтэка, і ён, каб не пераблутаць, борзда выпальвае:
— Таму, што гэта таксама немцы, толькі сьцервы яшчэ горшыя.
Стары Штэйнмэц ледзь стрымліваецца ад сьмеху і, зьвяртаючыся да маёра, кажа:
— Вы казалі праўду.
Тымчасам Бартэк вельмі задаволены сабою і, вырачыўшы вочы, глядзіць на яго эксцэленцыю.
— Хто сёньня выграў бітву?—ізноў пытаецца гэнэрал.
— Я, ваша эксцэленцыя!—доўга ня думаючы адказвае Бартэк.
— Але, але, ты!—усьмяхаючыся, пацьвярджае Штэйнмэц.—I вось табе награда.
Стары ваяка дае Бартэку крыж. Добры настрой духа гэнэрала саўсім натуральным шляхам адбіваецца на тварах палкоўніка, маёра, капітанаў і г. д. аж да унтэр-афіцэраў. Калі гэнэрал ад'ехаў, палкоўнік дае Бартэку дзесяць талераў, маёр пяць і гэтак далей. Усе паўтараюць, сьмяючыся, што ён выграў бітву, ад якой прычыны Бартэк з радасьці на сёмым небе.
Дзіўна. Адзін толькі Войтэк ня надта здаволены з нашага рыцара.
Увечары, калі абодва яны селі каля агню, і калі Бартэкаў рот гэтак сама быў моцна напханы гарохаваю кілбасаю, як сама кілбаса гарохам. Войтэк сказаў:
— I дурань-жа ж ты, Бартэк, саўсім дурань.
— А што? — праз кілбасу пытаецца Бартэк!
— Нашто-ж ты казаў гэнэралу пра французаў, што яны немцы.
— Дык ты-ж сам мне казаў...
— Але-ж трэ' было сьцяміць, што гэнэрал і афіцэры таксама немцы.
— Дык што-ж з таго?
Войтэк замяўся.
— Тое, што хаця і яны немцы, але ня трэба ім гэтага казаць, таму што гэта нядобра.
— Ды я-ж пра французаў сказаў, а не пра іх.
— Эх, як табе сказаць... гэта таго...
Войтэк раптоўна сьціх. Ен сам відочна таксама хацеў сказаць нешта іншае, хацеў растлумачыць Бартэку, што пры немцах няварта блага гаварыць аб немцах, але ў яго неяк заблутаўся язык.
V.
Праз нейкі час пасьля гэтага, каралеўска-пруская пошта прывязла ў Пагнэмбін пісьмо гэткага зьместу:
"Хай будзе пахвалёны Езус Хрыстус і Яго Сьвятая Маці! Найдаражэйшая Магда! Што ў цябе чуваці? Табе добра ў хаце пад пярынаю, а я тут страшэнна як ваюю. Мы былі каля вялікае крэпасьці
Мэц, там была бітва, і я гэтак лупіў французаў, што ўся інфантэрыя і артылерыя дзівілася. I сам гэнэрал дзівіўся і сказаў, што я выграў бітву, і даў мне крыж. Цяпер мяне і афіцэры і унтэр-афіцэры вельмі шануюць і ў морду саўсім мала б‘юць. Пасьля мы памаршавалі далей, і была другая бітва, толькі я запомніў, каля якога гэта места, дый зноў здорава лупіў і ўзяў чацьвёрты штандар і апрача таго раніў аднаго самага галоўнага кірасьерскага палкоўніка і ўзяў у палон. А як будуць адсылаць дадому нашыя палкі, дык мне унтэр-афіцэр раіў падаць прашэньне аб тым, каб мяне пакінулі тутака, таму што на вайне толькі няма дзе спаць, а есьці даюць, колькі ўлезе, і віно ў гэтым краі ўсюды ёсьць, тому што народ багаты. Калі мы палілі адну вёску, дык не давалі літасьці ні дзецям, ні бабам, і я таксама. Касьцёл згарэў дашчэнту, бо яны каталікі, і людзей там згарэла нямала. Цяпер мы йдзём на самога імпэратара і будзе канец вайны, а ты наглядай за хатаю і Франкам, таму што, калі ня будзеш наглядаць, дык я чаго добрага бакі табе паламаю, каб ты ведала, хто я такі. Хай цябе Бог крые“.
