Читать «Атамізацыя» онлайн - страница 25

«Вось табе і саломка падасланая» — разгублены, я глядзеў то на крэсла-ляжанку, то на яе, зелянуху Лупавокенькую…

Чорт ведама, адкуль непрыемнасці чакаць.

I тады рашыўся, бо чалавек рызыкоўны…

У крэсла-ляжанку ўлёгся, Лупавокенькая ўпрытык наблізілася, — бр-рр, якія дрыжыкі працялі маё цела! — і прыткнула да галавы маёй гузічак ліпучы. I — усё… Тут жа яна і з пакоя выйшла, — мабыць, каб мяне залішне не трывожыць.

На сон мяне пацягнула. I сніцца мне пачало…

…Быццам на Зямлі я апынуўся — ля рэчкі, на беразе высокім, адкуль далёка-далёка відаць усё… Бачу, як у вячэрнім паўзмроку зялёны заліўны луг перада мною прасціраецца, кусты на ім лазовыя цямнеюць, бялёсым туманам абвітыя. А яшчэ далей, за лугам, на ўзгорку, хаты вясковыя ў рад стаяць, агеньчыкі вокнаў свецяцца. Бялюткая вымытая некім поўня на чорным небе паказваецца — вялікая, якую ў раннім юнацтве бачыў, калі першы раз дзяўчынку з танцаў праводзіў і ў салодкай знямозе, трымаючы яе мяккую далоньку, сядзеў да світанку на лаўцы, напітваючыся сунічным пахам, — бо днём яна ягады збірала.

I тады, калі трымаў гарачую мяккую далоньку, я ведаў толькі адно-адзінае — цэнтр Сусвету знаходзіцца не дзе-небудзь удалечыні, а тут, на гэтай лаўцы, дзе насцярожанай сцішанай птушкаю сядзіць дзяўчына, ад якой струменіць лясны сунічны водар. Без ніякіх формул і законаў я пэўна ведаў, што мы з ёю знаходзімся ў цэнтры Сусвету, і таму ў душы было адчуванне злітнасці, еднасці з зорамі міготкімі, якія купалам ахіналі нас, з поўняю, што свяціла для нас, з гэтай загадкавай цемраю бясконцай, што ахінала, адгароджвала нас ад усяго на свеце…

I таму так не хацелася развітвацца з ёю. I гэтак хутка мільгала салодкая ноч…

I на гэты раз, калі сябе на беразе бачу, амаль усё тое ж, юначае і дагэтуль забытае, паўтараецца: і хваляванне, і боязь страціць штосьці надта дарагое, што не зможаш набыць ні за якія грошы, ні за якое багацце, без чаго і жыць немагчыма…

Толькі я ўжо не на лаўцы сяджу, а ля вогнішча невялікага, якое то ўзгараецца, то да чырвонага жару прыпадае — агонь сваім таемным жыццём жыве… I побач, толькі руку працягні, сядзіць яна, мая шэльма жыціўская, яшчэ тая, усмешлівая без прычыны яўнай, у сукенцы, што калісьці насіла… На мяне скоса пазірае ды чамусьці ўсміхаецца, а чаму — толькі ёй вядома ды яшчэ адной жанчыне, партрэт якой мастак намаляваў, — таксама яна ўсміхаецца каторае стагоддзе, на людзей пазіраючы, і каторае стагоддзе людзі ідуць да таго партрэта, як да іконы гаючай і лячэбнай, імкнучыся разгадаць сэнс яе ўсмешкі…

I адчуваю нечакана, калі гляджу на яе, усмешлівую, што маё пякучае хваляванне, мая боязь страціць нешта надта дарагое бы агеньчыкам асвятляе стылую душу і з жахам бачу там неймаверную безліч нечага лішняга, мне зусім непатрэбнага, што гадамі ляжыць цяжкім друзам: законы разумныя, якімі маё сённяшняе існаванне апраўдваецца, званкі тэлефонныя, што не пытаючыся дазволу ў свядомасць урываюцца, кніжкі запісныя, дзе жыццё распісана на тыдні наперад, абяцанкі камусьці зрабіць штосьці і самому, бы старцу з торбаю, дачакацца чагосьці, грошы, якіх, чым болей маеш, тым болей не хапае, даўгі вечныя перад некім, і яшчэ, і яшчэ… I разумею, што без гэтага цёплага агеньчыка мне немагчыма жыць.