Читать «Кулі» онлайн - страница 3

А-Чо не разумеў, чаму так марудзіць суд з прыгаворам, Ні адзін-жа з падсудных не чапаў Чунг-Га. Яго пільнаваў А-Сан. Гэта зрабіў А-Сан, які аднэй рукой схапіў Чунг-Га за касу, а другою ўсадзіў нож у яго цела. Два разы ўсадзіў нож. І, заплюшчыўшы вочы, А-Чо зноў убачыў забойства, так як яно і адбылося. Ён пачуў сварку, лаянку і абразу паважаных продкаў, праклёны мінулых пакаленьняў… Бачыў, як скокнуў А-Сан, як ён схапіў Чунг-Га і два разы ўсадзіў у яго цела нож… Потым расчыніліся дзьверы, ускочыў Шэмэр, а А-Сан уцёк. Шэмэр замахнуўся папругаю і стрэліў з рэвольвэра, гэтым клікаў сабе дапамогу. А-Чо дрыжаў, успамінаючы і перажываючы ўсё гэта. Шэмэр папругаю расьсек яму твар і крыху зьдзёр скуру. Цяпер Шэмэр, гаворачы аб удзеле ў забойстве А-Чо, зварачаў увагу якраз на тыя рубцы, што былі на яго твары. Так, моцна выцяў яго Шэмэр. Крышку бліжэй—і вока прапала-б. Але пасьля ўсіх гэтых няпрыемнасьцяй А-Чо ўявіў сабе сад разважаньняў і адпачынку, які ён набудзе, як вернецца ў сваю вёску.

Калі судзьдзя чытаў прысуд, твар А-Чо быў зусім спакойны. Таксама выглядалі і яго чатыры таварышы. Ніяк не зьмяніліся яны і пасьля таго, калі ім вытлумачылі, што усе пяцёра вінаваты ў забойстве Чунг-Га.

У А-Чоў адсякуць галаву; А-Чо засуджаны на 20 год астрогу ў Новай Каледоніі Ван-Лі на 12 год, а А-Тонг на 10. Вялікі клопат! Ці варта хвалявацца? Нават А-Чоў быў зусім спакойны, як мумія, калі яму сказалі, што ў яго адсякуць галаву.

Усіх пяцёх кітайцаў зноў пасадзілі ў астрог. Але гэта іх ніяк ня зьдзівіла і ня надта засмуціла. Праўда, такога прысуду яны не чакалі, але белыя чэрці толькі і здольны на гэта. Хіба можна спадзявацца ад іх лепшага?

Увесь тыдзень А-Чо часта вельмі ласкава і з цікавасьцю пазіраў на А-Чоў; у полі ўжо робяць гільотыну, якою адсякуць у яго галаву; ён не дажыве да старасьці, ня ўгледзіць саду разважаньняў і адпачынку. Як і раней, А-Чо разважаў аб жыцьці і сьмерці. Аб сабе асабліва ён клапаціўся мала. Дваццаць гадоў, усяго толькі дваццаць гадоў! Значыцца, свой сад ён угледзіць праз дваццаць гадоў, вось і ўсё. Ён малады і ад прыроды мае азіяцкую цярплівасьць. Хутка праляцяць гэтыя дваццаць год. За гэты час кроў яго крыху астыне, і ён яшчэ лепш будзе адчуваць сябе ў сваім садзе. Ён назаве свой сад Садам Ранішніх Разважаньняў. Ад гэтай думкі ён быў шчасьлівы цэлы дзень і надумаў нават напісаць апавяданьне аб значэньні цярплівасьці.

Крушо быў жандар. Ён дваццаць гадоў служыў у францускіх колёніях — ад Нігеру і Сэнэгаліі аж да Паўднёвых Мораў,—але за гэтыя дваццаць год ён аніяк не паразумнеў. Як быў некалі ў юнацкія гады яшчэ ў Францыі, так і цяпер ён застаўся дурным. Ён прызнаваў дысцыпліну і аўторытэт, і перад начальствам быў надзвычайна пакорлівым.

І вось якраз гэтаму Крушо па загаду павінны былі выдаць з астрогу засуджанага А-Чоў. Але здарылася так, што галоўны судзьдзя напярэдадні наладжваў абед з капітанам і афіцэрамі францускага броня-карабля. Калі ён пісаў загад, дык рука яго дрыжала, а ад бяссоннай ночы так балелі вочы, што ён на загад і ня зірнуў. Ды ці варта нават турбавацца з-за нейкага кітайца? І ён не заўважыў, што ў імені А-Чоў ня было апошняй літары… У загадзе было напісана «А-Чо», і, выконваючы загад начальства, астрожныя службоўцы перадалі Крушо асобу А-Чо. Крушо пасадзіў гэту асобу побач з сабою на воз, запрэжаны парай валоў, і паехаў.