Читать «Звон ― не малітва» онлайн - страница 144

Ты што, не чуеш мяне? Можа, ты глухі?

Яська адмоўна круціць галавой.

(Пагардліва.) Ага, зразумела. Такі самы, як і ўсе: баязлівы. Чакаеш, пакуль доля сама прыйдзе да цябе ў хату і папросіцца, каб ты толькі адчыніў дзверы. Спадзяешся, што нехта іншы аддасць сваё жыццё за тваю свабоду. Але так не бывае на свеце, братка. Нельга сядзець моўчкі і чакаць раю, за шчасце трэба змагацца! (Трасе Яську за плечы.) Устань, скажы сваё слова, зрабі свой учынак! Колькі можна спаць! (Адпускае Яську.) Э-эх, што за людзі! Хіба з такімі выратуеш Бацькаўшчыну? (Адыходзіць, але неўзабаве вяртаецца і працягвае Яську кнігу.) Вазьмі вось, прачытай. Тут усё напісана. Можа, нарэшце зразумееш, што да чаго. (Адыходзіць.)

Яська застаецца адзін, баязліва глядзіць на кнігу, якую трымае ў руках як мага далей ад сябе.

Перад хатай з’яўляюцца два вайскоўцы.

1-ы Вайсковец (заўважае Яську). Глядзі, можа, гэта ён?

2-і Вайсковец (разглядае Яську). Непадобны. Нейкі дурнаваты з выгляду.

1-ы Вайсковец. Але ў руках у яго — кніга.

2-і Вайсковец. Значыцца, ён. Бі гада!

Вайскоўцы вырываюць у Яські з рук кнігу і пачынаюць яго жорстка, прафесійна збіваць.

1-ы Вайсковец. Папаўся, сволач!

2-і Вайсковец. Мы табе пакажам, як забароненыя кніжкі чытаць. (Кідае кнігу сабе пад ногі.)

1-ы Вайсковец. Разумнейшым за ўсіх хочаш быць!

2-і Вайсковец. Быдлам нас лічыш!

Яська мычыць, спрабуе на мігах нешта растлумачыць, паказвае рукой у той бок, куды падаўся Незнаёмы. Але ягоныя спробы яшчэ больш раз’юшваюць вайскоўцаў.

Нямым прыкідваецца.

1-ы Вайсковец. Здзекуецца з нас.

2-і Вайсковец. Мы ведаем, хто народ баламуціць!

1-ы Вайсковец. Прызнавайся, дзе адбудзецца вашае зборышча, бунтаўшчык!

2-і Вайсковец. Заб’ем насмерць, калі не скажаш праўды!

Яська (не вытрымлівае). Я — Яська! Я не бунтаўшчык! Пусціце мяне, я нічога не зрабіў! (Спрабуе вырвацца.)

Але адзін з вайскоўцаў надзейна трымае Яську, а другі ў гэты час б’е. З’яўляецца Д’ябал у накінутым на плечы камандзірскім фрэнчы.

Д’ябал (уладна). Адставіць! Адпусціце яго. Гэта не той чалавек, якога мы шукаем.

1-ы Вайсковец (адпускае Яську). Як не той? А кніга?

2-і Вайсковец (падбірае кнігу і падае Д’яблу). Вось.

Д’ябал. Гэта не ягоная кніга. (Працірае кнігу ад пылу.) Той, каго мы шукаем, падаўся туды. (Паказвае рукой.) Чаго стаіцё? Выконвайце загад.

Вайскоўцы бягуць туды, куды паказаў Д’ябал.

Дык ты, Яська, забароненыя кнігі чытаеш? (Адгортвае кнігу на першай старонцы і чытае ўслых.)

«Напачатку стварыў Бог неба і зямлю. Зямля ж была бязвідная і пустая, і цемрадзь над безданню, і Дух Божы насіўся над водамі. I сказаў Бог: няхай будзе святло. I сталася святло». (Закрывае кнігу.)

Яська (калоціцца). За што? Я не вінаваты. Я — Яська. Я нічога не зрабіў. (Плача.)

Д’ябал. Пайшлі, Яська. (Забірае Яську.)

ДЗЕЯ ДРУГАЯ

З’ява пятая

На ложку ў сваёй хаце спіць Паўлінка. Недалёка ад ложка сядзіць на лаве пераапрануты ў жаночае адзенне Д’ябал і гушкае вялізную дзіцячую калыску. Пры гэтым Д’ябал спявае сабе пад нос калыханку на незразумелай мове. Паўлінка нібыта прачынаецца і заўважае Д’ябла.