Читать «Парастак радка, галінка верша» онлайн - страница 151

А наогул пераклад — школа майстэрства, школа, неабходная паэту. Пасля Гарсія Лоркі болей зразумелая ў нечым стала і ўся іспанамоўная і сусветная паэзія. Гэта зусім не азначае, што і сам я пачаў пісаць лепей і глыбсй. Паэзіі нельга навучыць, як доказ таму — практыка літаратурнага інстытута, яго семінараў, усіх нашых нарад. Падвучыць, у нечым падштурхнуць можна. Але — не навучыць.

А «Слова пра паход Ігаравы» гучала ўва мне са школьнай парты. Уся складанасць перакладу «Слова» ў тым, што яно наогул зразумела любому беларусу без перакладу і разам з тым — гэта як быццам успамін пра даўно знаёмую і грунтоўна забытую мову. Пры перакладзе даводзілася і канструяваць і рэстаўраваць шмат якія словы, што чуў ад мамы, а значыцца, тыя, што перадаваліся з пакалення ў пакаленне, гэта значыць старадаўнія, вывераныя часам. Балазе, што беларуская мова захавала шмат якія даўнія формы. Напрыклад, форма клічнага склону. Гэта дапамагло мне ва ўзнаўленні каларыту помніка. У арыгінале чуецца, калі ўслухацца, дзе-нідзе рыфма, улоўліваецца арганічны рытм — усё гэтае я стараўся па мажлівасці захаваць ці ўзнавіць.

Мова, якая зрабілася літаратурнай, паступова і неўпрыкметку нівеліруецца, калі яна не сілкуецца народнай лексікай, народнымі крыніцамі словаўтварэння. Руская мова пад уплывам газетчыкаў, радыё- і тэлежурналістаў, канцылярскай перапіскі, загадаў, цыркуляраў апошнім часам моцна засушылася, збяднела. Выручаюць хіба што абласныя гаворкі, прастамоўе, дыялекты. Беларуская мова ў сваю чаргу моцна закалькіравалася, страціўшы народную гнуткасць і рухавую рухомасць слова. Даслоўна перакладаюцца цэлыя ідыёматычныя рускія выразы, нават прыказкі, прымаўкі. Кажуць па-руску: «Своя рука — владыка». На першы позірк можна даслоўна перакласці па-беларуску. Але не будзе таго натуральнага гучання, рыфмаперагуку. А мне прыгадваецца, як у нас па Ушаччыне кажуць: «Свая рука — не сука». Той жа самы сэнс, толькі па-нашаму, як у нас! Альбо яшчэ прыклад. Неяк я ўзрадаваўся па маладосці, калі пераклаў выраз «сделал дело — гуляй смело» як «зрабіў справу — гуляй на славу». А потьм зноў жа ад мамы пачуў: «Зроб бела і гуляй смела». Зрабіць набела, значыцца канчаткова, дасканала. (Ці не таму і Белая Русь, што яна адна з першых удасканалілася ў гаспадарцы, у асвеце, у культуры?) Першаперакладчыку неабходна, а паэту тым болей трэба слухаць народную мову, там шукаць і забытыя і новыя моўныя пласты, каб не было няхваткі матэрыялу, які імянуецца вечна неспасціжным паняццем: «слово».