Читать «Талісман» онлайн - страница 2

Хоць БССР як дзяржава і была моцна абмежаваная ў паўнамоцтвах, тым не менш — ідэя дзяржаўнасці, так бы мовіць, цеплілася, трымалася як душа ў целе, і рэспубліка нават была прынята ў ААН, нават стала членам-заснавальнікам гэтай аўтарытэтнай міжнароднай арганізацыі. Што і казаць: гэтая акалічнасць нам добра памагла цяпер, на новым этапе нашага адраджэння, калі яе вялікасць гісторыя яшчэ раз дала нам шанц — канешне ж, апошні раз, апошні шанц — уваскрэснуць і навекі заняць "свой пачэсны пасад між народамі". Будзем жа паслядоўнымі: калі мы вітаем сённяшнюю Рэспубліку Беларусь — дык аддадзім належнае БНР і тым людзям, якія ў неверагодна складаных умовах яе ўтварылі, аддадзім належнае іх палітычнай і дзяржаўнай мудрасці, іх геніяльнаму адчуванню гістарычнага моманту і прарочай празарлівасці. На жаль, быць удзячнымі сваім вялікім папярэднікам мы не ўмеем, усё яшчэ не навучыліся. Да гэтага часу, да сённяшняга дня паўтараюцца старыя і пл ятуцца новыя брудныя плёткі і пра БНР і пра яе творцаў. Пры гэтым даходзіць да нечуванага цынізму, калі ў гэту марную і звышняўдзячную справу ўцягваецца імя Янкі Купалы, калі пад брутальную паклёпніцкую пісаніну падвёрстваюцца чыстыя і светлыя радкі вялікага паэта. Удумацца толькі: Янку Купалу, буйнейшага ідэолага і сцяганосца беларускага нацыянальнага адраджэння, Купалу, які будзіў і клікаў усю Беларусь "на вялікі сход" і дарыў першым беларускім жаўнерам свае натхнёныя "ваяцкія" песні, сённяшнія мяснікоўцьі і кнорынцы цытуюць у сваіх чорных падваротных лістках як свайго паплечніка ў барацьбе супроць незалежнай Беларусі! Як быццам у іх шэрагах не хапае вартых гэтай "высакароднай" справы сучасных "талентаў"!

Стваральнікі БНР не былі выразнікамі класавых інтарэсаў беларускай буржуазіі, памешчыкаў і капіталістаў. Бо і самі яны, за нязначным выняткам, былі дзецьмі му жыцкай вёскі, дробнай шляхты, рабочых ускраін горада, рамеснікаў і чыгуначнікаў, прыгнечанай нацыянальнай інтэлігенцыі. Лёс амаль кожнага з іх склаўся далей трагічна — і тых, хто ў сярэдзіне 20-х паверыў у БССР як у здабытую нарэшце Бацькаўшчыну, і тых, хто такога даверу да сталінскіх апрычнікаў на Беларусі не выказаў. Лёсы іх, паўтараю, — адна з самых трагічных старонак нашай гісторыі. Старонак, аб'ектыўнае даследаванне якіх яшчэ толькі пачынаецца.

Галоўнае пытанне, якое стал а вадападзел ам у белару скай гісторыяграфіі 20-га стагоддзя, — было ці не было ўтварэнне БНР выяўленнем волі беларускага народа? Сёння на гэта пытанне можна адказаць зусім адназначна: было! Бясспрэчна, было! БНР, яе праграма і яе ўрад зарадзіліся ў нетрах УсебеларускагаЗ'езду, наякісабралісязвыш 1800дэлегатаў з усіх. этнічных куточкаў Беларусі. Не купка адшчапенцаў і здраднікаў беларускага народа, як дагэтуль лемантуюць нашы "дабразычліўцы", а без мала 2000 сыноў і дачок Бацькаўшчыны, пераважна ў салдацкіх шынялях і сялянскіх світках, шчырыя ў сваёй любові да Беларусі і самаахвярныя, — з адзіным наказам: ажыццявіць нарэшце адвечную запаветную мару беларускага народа — стварыць сваю дзяржаву, каб "людзьмі звацца". Гэта быў незвычайны парыў разбуджанага народнага духу, — такі парыў, якога пасля ўжо не было ніколі. Знаць, багаславёная зямля наша, калі так хутка, амаль імгненна, азваліся на покліч жыцця і часу тысячы яе шчырых рупліўцаў, заступнікаў і абаронцаў. Амаль усе яны пазней былі пакараны, загублены ці асуджаны на пакуты, а ўся "віна" іх перад гісторыяй Беларусі ў тым, што яны мацней чым іншыя любілі Бацькаўшчыну, глыбей разумелі яе трагічны лёс, ясней і лепш бачылі яе шляхі да запаветнай будучыні. Гэта былі людзі, якія і пасля, пазней, і на страшнай галгофе душы, услед за сваім паэтам, маглі горкавыдыхнуць: "Мне сняццасны абБеларусі". Тое, чаго ніколі не маглі і не могуць сказаць мяснікоўцы і кнорынцы.