Читать «Нацыянальная ідэя ў сучасным свеце» онлайн - страница 93

НІ набывае пэўную закончанасць, калі яна фамулюецца як ідэалагічная платформа нацыі. Гэтая тэарэтычная канцэпцыя носіць назву «нацыяналізм». Нацыналізм ёсць рэалізацыя нацыянальнай ідэі ў тэарэтычнай плоскасці, нацыя — рэалізацыя НІ ў практычнай плоскасці.

Паняцце нацыі — адносна новы тэрмін (канец ХVIII — ХІХ ст.) і азначае новую фазу ў развіцці этнаса. Згодна нашаму даследванню асноўныя адметнасці нацыі наступныя:

— Этнас і нацыя не тоесныя адно аднаму, гістарычна нацыя ўзнікла ў выніку развіцця этнаса. Тэорыя этнагенезу Льва Гумілёва абмяжоўвае гістарычны працэс толькі фазамі нараджэння, развіцця і смерці этнасаў (субэтнасаў, суперэтнасаў). На нашую думку этнасы не знікаюць, яны пачынаюць новы дыялектычны віток свайго развіцця ўжо ў выглядзе новай сутнасці — нацыі.

— Як і этнас, нацыя пачынае фармавацца з пасіянарнага штуршка. Часцей за ўсё такім штуршком з’яўляецца карэнная змена грамадскага ладу (напрыклад праз рэвалюцыю — Францыя 1789 г., ці іншыя грамдскія сутрасенні накшталт перабудовы і развалу СССР).

— Эпоха генезісу этнасаў пачынаецца ў перыяд фундаментальнай ломкі і змены светапоглядных прынцыпаў. Для мноства этнічных супольнасцей такой умовай стаў пераход ад політэізму да монатэізму. У Еўропе — гэта распаўсюджанне хрысціянства і фармаванне новых этнасаў, якія утварылі шэраг еўрапейскіх дзяржаў на працягу першага тысячагоддзя пасля Ражства Хрыстовага. На Усходзе — гэта распаўсюджанне пачынаючы з ХVII стагоддзя мусульманства і стварэнне краін арбскага свету.

— Працэс утварэння нацый і ўзнікненне нацыяналізму пачынаецца ў новую гістарычную эпоху, адметнасцямі якой з’яўляецца:

а) наступленне індустрыялізацыі (вынаходства друкарскага станка і іншыя тэхналагічныя і навуковыя адкрыцці);

б) пераход хрысціянскага свету ў новую фазу: хрысціянскія каштоўнасці становяцца непарыўнамі з асноўнымі нормамі паўсядзённай этыкі, а храсціянскі светапогляд набывае нацыянальнае адценне. Гэты перыяд мы назвалі нацыянальным монатэізмам (схема 2).

— Нацыя ствараецца на аснове аднаго ці некалькіх этнасаў на падставе крытэрыя веры суб’екта ў прыналежнасць менавіта да гэтай нацыі і жаданне быць яе членам.

Паняцце нацыяналізм, на нашую думку, другі неабходны імператыў НІ. Важны крок у развіцці асобы чалавека ў ідустрыяльную эпоху ў тым, што нацыяналізм араганічна ўваходзіць у паняцце індывідуальнага «Я», становіцца адной з характарыстык асобы такіх як і сумленне, шчырасць, дабрата, бацькоўская любоў і іншыя.

Нацыяналізм мы азначаем праз тры асноўныя рысы:

— любоў да гістарычнага мінулага і творчага дзеяння сваёй нацыі, любоў да свайго краю, сваёй мовы, сваёй Айчыны;

— веру ў інстынктыўную і духоўную сілу сваёй нацыі, у Божае прызначэнне свайго народа;

— імкненне, волю да таго, каб свой народ быў дастойным членам у сям’і народаў Зямлі.

Культура, мова i наогул уся духоўная сфера дзейнасці чалавека заўсёды нацыянальныя. Нацыя абуджае ў чалавеку найбольш моцныя пачуццi i творчыя сiлы, найбольшую гатоўнасць да вялiкiх учынкаў. Чалавек заўсёды найбольш актыўны i творчы толькi сярод уласнага народу, якi яго лепш разумее i лепш выкарыстоўвае.