Читать «Нацыянальная ідэя ў сучасным свеце» онлайн - страница 95

Намі прапанавана схема 3, у якой палітычная падсістэма грамадстваў прымяняецца да канцэпцыі тэорыі стадый і ўключае ў сябе тры базавыя элементы (падсістэмы): вытворчыя адносіны, сям’ю і нацыю (нацыю-дзяржаву). Эвалюцыя ідзе шляхам структурнай дыферэнцыацыі ад простага да складанага, як пераход ад гамагеннасці да гетэрагеннасці. Гэтым тлумачыцца рост колькасці нацый, нацый-дзяржаў, іх узмацненне, удасканаленне. Чацвёрты ўзровень схемы 3 увасабляе Усяленскую Царкву. Гэта таксама можа быць Бог, пункт Амега, — гэта той ідэал, да якога імкнецца чалавецтва.

Асобны раздзел манаграфіі прысвечаны сувязі ідэалогіі нацыяналізма з іншымі сучаснымі ідэалогіямі.

Найбольшую ўвагу цяпер выклікае лібералізм і яго адносіны да нацыянальнай ідэалогіі. Уся цяжасць праблемы ў самой сутнасці гэтых вучэнняў — яны розныя па самаму ўнутранаму зместу. На нашую думку гарманічнае спалучэнне лібералізму з нацыяналізмам магчыма толькі ў высокаразвітым грамадстве. На этапах жа развала імперый, у постсавецкіх і посткаланіяльных краінах, у краінах дзе пануе ірэдэнтысцкі нацыяналізм ніякай гармоніі паміж лібераламі і нацыяналістамі да пэўнай пары быць не можа. Перш за ўсё трэба пабудаваць нацыянальную еўрапейскага тыпу дзяржаву. Гэта магчыма пры дапамозе маральна якаснай эліты і прыярытэту нацыянальнай ідэі. Інакш, разгул свабод можа прывесці да падаўлення нацыянальнай ідэі.

Нацыяналізм і кансерватызм маюць шмат чага агульнага — у абедзвюх ідэалогіях асаблівае, уважлівае стаўленне да традыцый, мовы, нацыянальных сімвалаў. Розніца паміж нацыяналізмам і кансерватызмам у змене акцэнтаў. Напрыклад, для кансерватараў вялікае значэнне мае сям’я — для нацыяналістаў жа сям’я рэальнасць ніжэйшага плана ў параўнанні з нацыяй. Гэта адлюстравана ў нашай эвалюцыйнай схеме 3. І яшчэ адно важнае адрозненне: кансерватары шануюць інстытут царквы, — нацыяналізм жа часта выступае як замена рэлігіі.

Спецыяльны параграф манаграфіі прысвечаны адносінам нацыяналізму да фашызму. Фашызм абапіраецца не на эвалюцыйную тэорыі развіцця грамадства, крышталізацыю векавых традыцый народу, умацаванне нацыянальнай свядомасці, як гэта робіць нацыяналізм. Карэнная адрозненне фашызму ад нацыяналізму ў тым, што ён падпарадкоўвае нацыю містычным ідэям накшталт «чыстаты» і тым самым прыніжае нацыю, а нацыянальная ідэалогія накіравана на развіццё нацыі, на выяўленне лепшых адметных рыс кожнага самага маленькага народа. Можна сказаць, што нацыяналізм сцвярджае прынцып роўнасці ўсіх нацый, а фашызм — гэта аўтарытарызм сярод нацый па аналогіі з суб’ектамі ў асяроддзі асобнай нацыі-дзяржавы.

Такім чынам, нацыяналізм і фашызм — гэта не тоесныя, і, нават, не роднасныя, а, па-сутнасці, процілеглыя з’явы і паняцці.

І, нарэшце, заканчываючы агляд узаемасувязі ідэалогій нельга было б абыйсці камуністычную ідэалогію, у прыватнасці марксізм. Што ж знайшлося агульнага паміж нацыяналізмам і марксізмам-ленінізмам? На гэтае пытанне мы знаходзім станоўчы адказ. Абедзве ідэалогіі засцярагаюць ад адчуджэння чалавека, характэрнага для капіталістычных краін. Нацыяналісты як і камуністы змагаюцца за лепшае будучае сваёй дзяржавы, дабрабыт свайго народа для іх — першасная задача. На платформе супрацьдзеяння рацыянальнаму, мондыялістычнаму грамадству, характэрнаму для Захада будуецца марксісцкі нацыяналізм.