Читать «Нацыянальная ідэя ў сучасным свеце» онлайн

Анатоль Астапенка

Нацыянальная ідэя ў сучасным свеце

Манаграфія

Ад навуковага рэдактара

(Сучасны свет і беларуская ідэя)

Сярод найважнейшых праблем, перад якімі ў глыбокім роздуме спыняецца сучаснае чалавецтва, можа па праву быць названай праблема нацыянальнасці, ці, як у нас гавораць, нацыянальнай ідэі. Гэтая праблема даўно ўжо востра клапоціць свядомасць кожнага шчырага беларуса, якому яшчэ ў купалаўскія часы чалавекам звацца хацелася і для якога яна аказваецца цесна звязанай з такімі востра перажыванымі сёння жыццедайнымі пытаннямі, як становішча беларускай нацыянальнай культуры і асабліва лёс дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь. Але і ў агульначалавечым маштабе праблема нацыянальнай ідэі набывае сапраўды небывалую і нечуваную дагэтуль актуальнасць. Ва ўмовах апошніх распадаючыхся шматнацыянальных імперый, што трымаліся на традыцыйных каранях, заглыбленых ледзьве не ў феадальную мінуласць, як адносна нядаўняя Аўстра-Венгрыя і зусім яшчэ ўчорашні сацыяльна-гістарычны тандэм Расійская імперыя-Савецкі Саюз, і ў абставінах узнікаючых новых фінансава-алігархічных імперый на аснове так званага глабалізму адны нацыі застаюцца найбольш устойлівымі і жыццездольнымі сацыяльнымі ўтварэннямі, якія маюць больш-менш цвёрдую перспектыву выстаяць перад пагрозай сапраўды ўжо глабальнага крызісу, ахапіўшага сёння нашу планету. Аб гэтым яскрава сведчаць канкрэтныя гістарычныя падзеі і факты канца ХХ — пачатку ХХІ ст., такія, як востраканфліктныя праявы нацыянальна-вызваленчых рухаў, суправаджаныя трагічнымі наступствамі ў выглядзе экстрэмісцкіх палітычных крайнасцей і нават тэрарызму. Пра тое ж гавораць і навукова-тэарэтычныя абагульненні, замацаваныя артыкуламі, кнігамі і такімі важнымі тэкстамі і дакументамі, як, напрыклад, нядаўняя дэкларацыя ЮНЭСКА аб неабходнасці ўзаемапаважальнага дыялогу паміж нацыянальнымі культурамі як асновы ўсёй сістэмы міжнародных адносін. Адной з такіх навукова-тэарэтычных распрацовак праблемы нацыі з’яўляецца і прапаноўваемая беларускаму чытачу кніга Анатоля Астапенкі «Нацыянальная ідэя ў сучасным свеце».

Тут няма патрэбы даваць падрабязны пераказ і тым болей аналіз азначанай цікавай і вельмі змястоўнай кнігі, як не трэба спецыяльна характарызаваць і яе аўтара, добра вядомага беларускага вучонага і грамадска-палітычнага дзеяча. Агульны лагічны касцяк і кампазіцыйная архітэктоніка кнігі становяцца выразна бачнымі ўжо пры самым першым поглядзе на назвы яе глаў і параграфаў, не кажучы ўжо аб непасрэдным знаёмстве з самім яе тэкстам у працэсе чытання. Гэта ў поўным сэнсе слова манаграфія, даючая нам дэталёвае і ў той жа час дастаткова глыбокае ўяўленне аб тым, здавалася б, так добра вядомым нам і адначасова нечакана шырокім і шматбаковым сацыяльным феномене, што звычайна акрасляецца словам «нацыя». Не патрэбны ж і падрабязны крытычны разбор і ацэнка кнігі, што будзе зроблена, спадзяемся, добразычлівымі і аб’ектыўнымі рэцэнзентамі, што напэўна ж зробяць і нейкія, можа быць, крытычныя заўвагі. Тут нам хочацца засяродзіць увагу чытача толькі на двух, але асноўных і найважнейшых аспектах праблемы, узнятай аўтарам прадстаўляемай манаграфіі, менавіта таму так актуальнай сёння.