Читать «Эхиней Эхин (Книга Бытия на бурятском языке)» онлайн - страница 77

Гэхэтэй хамта «Эхинэй эхин» гэжэ номые гансал элдэб түүхэ домогуудай урданай суглуулбари гээд тоолохо хэрэггүй, юуб гэхэдэ, литературын түхэл маягуудай угаа олон янзанууд эндэ дэмы дайралдана бэшэ.

Эртэ урдын еврей арадай поэзи хөөрөөнэй дунда олоор ушарна. Жэшээнь, рифмэгүй, тад ондоо гол ёһонуудтай еврей арадай поэзи оршолоной мүндэлһэн тухай хөөрөөн дотор (1:27) ехэ зохидоор тааралдан оруулагданхай. Поэзиин параллелизм гэдэг түхэл аргые оршуулга соогоо үлөөхые орлдообди. Иимэ арганууд нэн тү рүүн шаг наг ша дай ан ха рал та та хын тула хэ рэг лэг дэ дэг бэ лэй, юуб гэхэдэ, Библиин номуудые олон зондо нэгэ хүн шангаар ун-шаг даг бай гаа бшуу.

Олон ондоо жанрнууд эндэ дайралдана: хөөрөөн, угай бэшэг, үреэл, хараалнууд, түүхэ, хуули ёһонууд. Эртэ урдын еврей хүн хуули ёһо тушаа шагнахадаа, ушар шалтагааниинь элирүүлхэ, хаанаһаа тэрэ бии болооб, юундэ тэрэ хуулиие сахиха хэрэгтэйб гэхэ мэтээр ойлгохо ёһотой һэн. Түүхын үйлэ хэрэгые ойлгоходоо ямар нэгэ үбгэ эсэгын нэрэтэй, үе сагтай заабол тэрэ холбодог бай гаа.

Оршолоной мүндэлһэн сагһаа эхилээд Яков болон Рахээлэй хүбүүн болохо Иосифой наһа бараһан хүрэтэр энэ ном соо хэлэг-дэнэ. Ном гурбан гол хубиһаа бүридэнэ: нэгэдэхидэнь оршолоной мүндэлһэн, хүн түрэлтэнэй эхин түүхэ тушаа (1-11), хоёрдохидонь еврей арадай Авраһаам, Исаак, Яков гэдэг элинсэг хулинсаг үбгэ эсэгэнэрэйнь болон гэр бүлэнүүдэйнь түүхэ, гурбадахи бүлэгтэ Иосиф болон тэрэнэй аха дүүнэр тушаа хөөрэгдэнэ.

Оршолоной мүндэлһэн тухай түрүүшын хоёр бүлэг соо нэгэн ниитэ Бурхан тушаа хэлэгдэнэ. Бурханай дура хүсэлөөр энэ оршо-лон байгуулагдаа, Бурханай бүтээһэн алибаа зүйл бүхыдөө һайн һайхан гээд ном соо онсологдоно. Энэ талаараа «Эхинэй эхин» оршолон болбол байгуулагдаһанһаа хойшо нүгэлтэй гэһэн бөө мүргэлэй ойлгомжоһоо ондоо. Эдемдэ хэһэн түрүүшын нүгэл (3) хүнэй өөрын гэмээр болоо, эндэ дээрэһээ ямаршье шалтаг нүлөөлөөгүй. Бурханай бүтээһэн оршолон дэлхэйн ямар нэгэн дутагдалтай байһанһаа бэшэ, Бурханай хуули һургаал өөрөө сахихагүйдөө хүн зобоно-тулина гээд энэ ном ойлгуулна. Бурха-най тогтооһон заяг заршам эбдэхэдээ зон хэһээгдэнэ: жэшээнь, Хаин дүүгээ алахадаа, зэмээ амасана (4:3-16); зон нүгэл олоор хэхэдээ, асари ехэ үертэ хосорно (6:9-8:22); ехэ нүгэлтэй Содом болон Гоморра хотонууд усадхагдана (18-19).

Бурханай бии болгоһон Адам Ева хоерой түүхэһээ хүн түрэлтэн нэгэн үндэһэтэй гэжэ ойлгонобди. Угай бэшэгүүд хүн түрэлтэнэй хүгжэһэн-үдэһые гэршэлнэ. Хүн түрэлтэн хадаа нэгэн бүлэ гээд ном соо хэлэгдэнэ. Жэшээнь, асари ехэ үерэй һүүлээр амиды мэндэ үлэгшэ Ноахай гурбан хүбүүдэй үри һадаһадһаа дэлхэйн арадууд үдэн хүгжөө гээд 10-дахи бүлэг гэршэлнэ юм.