Читать «Эхиней Эхин (Книга Бытия на бурятском языке)» онлайн - страница 76

«Эхинэй эхин» гэжэ ном олон ондоо хэлэнүүд дээрэ ба элдэб соел болбосоролдо олон ондоо нэрэнүүдтэй: эртэ урдын еврей заншалаар номой нэрэ түрүүшын үгөөрнь үгтэдэг байгаа — «бе-решит» («эхиндэ»); грегүүд «генезис» («бии бололго», «мүндэлэл-гэ») гэжэ нэрлээ. Буряад «Эхинэй эхин» гэжэ нэрэ «бүхы зүйлэй эхин» гэһэн удхатай, Эртын Хэлсээнэй үшөө нэгэ ондоо «Шир һашшириим» («Дуунай дуун» гэхэ гү, али «Эгээл һайхан дуун») гэжэ номой нэрэ бүрилдүүлгын еврей заншалые даган зохёогдоо. «Эхинэй эхин» номой удхые харахада, нээрээшье, манай оршолон түбиин эгээл эхин мүндэлэлгэ тухай эндэ хэлэгдэнэ — Бурхан тэнгэри болон газар дэлхэйе, туяа гэрэл, ургамал, одо мүшэдые, загаһа, шубуудые, амитадые, хүниие бии болгоно.

«Эхинэй эхин» болбол Библиин эгээл һайхан, онсо, мүн тиихэдэ эгээл орёо номуудай нэгэн юм. Оршуулагшадай хэды оролдобошье, олон орёо газарнууд, зүрилдэһэн мэтэ зүйлнүүд, дабталганууд уншагшада дайралдаха. Эндэ гайхаха хэрэггүй.

Нэгэдэхеэр, энэ ном хадаа жанр, бэшэлгын маяг гэхэ мэтын талаар онсо ондоо гол гуримуудтай эртэ урдын Дүтын Дурна зүгэй литературын бүтээл болоно. Тэрэ үедэ дабталга, нэгэ үндэ-һэтэй адлирхуу үгэнүүдые олоор хэрэглэхэ гээшэ текст «гоёоно» гэжэ тоологдодог байгаа. Хиазм гэдэг литературна арга үргэнөөр хэрэглэгдэдэг һэн. Жэшээнь, саарһа эбхээд үзэхэдэ, бэшээтэй үгэнүүд бэе бэетэеэ тааралдан тудаһандал, темэнүүд дабтагдан тудалдана:

A) Исаак ба хүбүүгээ (Эсаавые) үреэхэ тухайнь 27:1-5

B) Ривкаа Яковые һургана 27:6-17

C) Яков Исаагһаа үреэл абана 27:18-29

С1) Эсаав Исаагһаа үреэл абажа шаданагүй 27:30-40

В1) Ривкаа Яковые дахин һургана 27:41-45

А1) Исаак ба хүбүүгээ (Яковые) үреэһэн тухайнь 27:46-28:5

Хоёрдохеор, «Эхинэй эхин» онсо ондоо нюуса удхатай үгэнүүд-тэй, метафорануудтай, бүхыдөө оршолон дэлхэйе тад ондоогоор зураглана: дээдэ оршолондо — Бурханай элшэнүүд, дунда — хүн зон, доодо оршолондо — нүгшэһэн зоной байдаг Шеол орон. Энээнһээ гадна, һайн-муу үйлэ хэрэгүүд тушаа һургаал, гэр бүлэ, нүхэсэл тухай ойлгомжонууд манай мүнөөнэй ойлгомжонуудһаа нэгэ бага ондоошог. Тиимэһээ эртэ урда сагта еврей зоной байра байдал, оршолон тушаа тэдэнэй ойлгомжонууд тухай багахан справочна материал үгтэбэ.

Гурбадахяар, энэ номой байгууламжань орёо. Ондо ондоо лите-ратурна жанрнууд гээд мүнөө маанадай тооломоор хэһэгүүд нэгэ ном соо ушарна. Зоной бэе бэедээ хөөрэдэг эртэ урдын домогуу-дые, бэшэмэл түүхэнүүдые танигдаагүй редактор суглуулжа, энэ ном соо ниитэлээ. Эртэ урдын еврей хэлэн дээрэ бэшээтэй текст нэгэ хахад мянганһаа үлүү стих-мүрһөө бүридэнэ, дундада зуун жэлнүүдтэ табин бүлэг болгон хубаарилагдаһан байна. Харин текст манай ээрын урдахи IV зуун жэлдэ заһагдан ниитэлэгдээ гээд багсаагдана.