Читать «Смерць Івана Ільіча. Крэйцарава саната. Гаспадар і парабак» онлайн - страница 99

Выгляд і пах гарэлкі, асабліва цяпер, калі ён змерзнуў і стаміўся, моцна збянтэжылі Мікіту. Ён спахмурнеў і, скінуўшы з шапкі і кафтана снег, стаў насупраць абразоў і, нібы нікога не бачачы, тры разы перахрысціўся і пакланіўся абразам, потым, павярнуўшыся да гаспадара-старога, пакланіўся спярша яму, потым усім, хто быў за сталом, потым бабам, якія стаялі ля печы, і, сказаўшы: «Са святам»,— стаў распранацца, не пазіраючы на стол.

— Ну і заінеў жа ты, дзядзька,— сказаў старэйшы брат, пазіраючы на запушаны снегам твар, вочы і бараду Мікіты.

Мікіта зняў кафтан, яшчэ раз абтрэс яго, павесіў ля печы і падышоў да стала. Яму таксама прапанавалі гарэлкі. Была хвіліна пакутлівае барацьбы: ён ледзь не ўзяў шклянку і не перакуліў у рот духмяную светлую вільгаць; але ён зірнуў на Васіля Андрэевіча, успомніў пра зарок, успомніў прапітыя боты, успомніў бондара, успомніў малога, якому ён абяцаў к вясне купіць каня, уздыхнуў і адмовіўся.

— Не п’ю, шчыра дзякую,— сказаў ён, нахмурыўся і прысеў на лаўцы ля другога акна.

— Што ж гэта ты? — спытаў старэйшы брат.

— Не п’ю ды і ўсё тут,— сказаў Мікіта, не ўзнімаючы вачэй, касавурачыся на свае рэдкія вусы і бараду і вызваляючы іх ад ледзяшоў.

— Яму не выпадае,— сказаў Васіль Андрэевіч, закусваючы абаранкам выпітую шкляначку.

— Ну, дык чайку,— сказала ласкавая бабка.— Мусіць жа, змерзнуў, небарак. Што вы, бабы, з самаварам кешкаецеся?

— Гатовы,— адказвала маладзіца і, абмахнуўшы фіранкаю гарачы самавар, праз сілу данесла яго, падняла і паставіла на стол.

Тым часам Васіль Андрэевіч расказваў, як яны збіліся, як два разы вярталіся ў тую ж вёску, як блудзілі, як сустрэлі п’яных. Гаспадары дзівіліся, тлумачылі, дзе і чаму яны збіліся і хто былі п'яныя, якіх яны сустрэлі, і вучылі, як трэба ехаць.

— Тут да Малчанаўкі малое дзіця даедзе, толькі патрапіць на заваротку з бальшака,— куст тут відаць. А вы не даехалі! — казаў сусед.

— А то начавалі б. Бабы пасцелюць,— угаворвала бабка.

— Ранічкаю паехалі б, найлепш было б,— пацвярджаў стары.

— Нельга, браток, справы! — сказаў Васіль Андрэевіч.— Гадзіну ўпусціш, годам не нагоніш,— дадаў ён, прыгадваючы дзялянку і купцоў, якія маглі б перахапіць у яго гэтую пакупку.— Неяк жа даедзем? — звярнуўся ён да Мікіты.

Мікіта доўга не адказваў, усё як быццам заклапочаны мокраю барадою і вусамі.

— Не збіцца б зноў,— сказаў ён змрочна.

Мікіта быў змрочны таму, што яму страшэнна хацелася гарэлкі, і адно, што магло прыглушыць гэтае жаданне быў чай, а чаю яму не прапанавалі.

— Нам бы толькі да завароткі даехаць, а там ужо не саб’емся; лесам да самага месца,— сказаў Васіль Андрэевіч.

— Справа ваша, Васіль Андрэевіч; ехаць дык ехаць,— сказаў Мікіта і ўзяў шклянку чаю, які яму падалі.

— Пап’ем чайку, ды і ў дарогу.

Мікіта нічога не адказаў, толькі паківаў галавою, асцярожна выліў чай на сподачак і стаў грэць над параю свае рукі з заўсёды прыпухлымі ад працы пальцамі. Потым адкусіў маленькі кавалачак цукру, пакланіўся гаспадарам і сказаў:

— Будзьце здаровы,— і пацягнуў у сябе гарачую вадкасць.