Читать «Смерць Івана Ільіча. Крэйцарава саната. Гаспадар і парабак» онлайн - страница 74

— Ідзі, ці я цябе заб’ю! — закрычаў я, падышоў да яе і схапіў яе за руку. Я свядома ўзмацняў інтанацыі злосці свайго голасу, калі казаў гэта. I, мусіць, я быў страшны, таму што яна так спалохалася, што нават не мела сілы пайсці, а толькі гаварыла:

— Вася, што, што з табой?

— Ідзі адсюль! — зароў я яшчэ гучней.— Толькі ты можаш давесці мяне да шаленства. Я не адказваю за сябе!

Я даў ход свайму шаленству і ўпіваўся ім, і мне хацелася яшчэ што-небудзь зрабіць незвычайнае, каб выявіць найвышэйшую ступень майго шаленства. Мне страшэнна хацелася біць, забіць яе, але я ведаў, што гэтага нельга, і таму, каб усё ж такі даць ход свайму шаленству, схапіў са стала прэспап’е і яшчэ раз крыкнуў: «Ідзі адсюль!» — і кінуў яго вобземлю міма яе. Я вельмі добра цэліў міма. Тады яна пайшла з пакоя, але затрымалася ў дзвярах. I тут жа, пакуль яшчэ яна бачыла (я зрабіў гэта для таго, каб яна бачыла), я пачаў хапаць са стала рэчы, падсвечнікі, чарніліцу, кідаць вобземлю іх і крычаць:

— Ідзі! прэч адсюль! Я не адказваю за сябе!

Яна пайшла — і я адразу ж перастаў.

Праз гадзіну да мяне прыйшла нянька і сказала, што ў жонкі істэрыка. Я прыйшоў; яна рыдала, смяялася, нічога не магла гаварыць і ўздрыгвала ўсім целам. Яна не прыкідвалася, а сапраўды была хворая.

Пад раніцу яна супакоілася, і мы памірыліся пад уплывам таго пачуцця, якое мы называлі каханнем.

Раніцаю, калі пасля прымірэння я прызнаўся ёй, што раўнаваў яе да Трухачэўскага, яна зусім не збянтэжылася і самым шчырым чынам засмяялася. Гэткаю дзіўнаю нават ёй здалося, як яна казала, магчымасць захаплення гэтым чалавекам.

— Хіба да такога чалавека магчыма ў прыстойнае жанчыны што-небудзь, апрача радасці, якую яна атрымлівае ад музыкі? Калі хочаш, я гатова ніколі больш не бачыць яго. Нават у нядзелю, хаця і запрошаны ўсе. Напішы яму, што я нездаровая, і ўсяму канец. Адно брыдка, што хто-небудзь можа падумаць, галоўнае ён сам, што ён небяспечны. А я вельмі гордая, каб дазволіць думаць гэтак.

I яна не хлусіла, яна верыла ў тое, што гаварыла; яна спадзявалася словамі гэтымі выклікаць у сабе агіду да яго і абараніць ёю сябе ад яго, але ёй не ўдалося гэта. Усё было накіравана супраць яе, асабліва гэта праклятая музыка. Так ўсё і скончылася, і ў нядзелю сабраліся госці, і яны зноў ігралі.

XXIII

— Я думаю, лішне казаць, што я быў вельмі ганарысты: калі не быць ганарыстым у звычайным нашым жыцці, дык няма чым жыць. Ну, і ў нядзелю я ахвотна ўзяўся за наладжванне абеду і вечара з музыкаю. Я сам накупляў усяго для абеду і запрасіў гасцей.

К шасці гадзінам сабраліся госці, і ён з’явіўся ў фраку з брыльянтавымі запінкамі дрэннага густу. Ён паводзіў сябе бесцырымонна, на ўсё адказваў спехам з усмешачкаю згоды і разумення, ведаеце, з тым асаблівым выразам, што ўсё, што вы зробіце або скажаце, ёсць тое самае, чаго ён чакаў. Усё, што было ў ім непрыстойнага, усё гэта я прыкмячаў цяпер з асабліваю радасцю, таму што гэта ўсё павінна было супакоіць мяне і паказваць, што ён стаяў для маёй жонкі на такой нізкай ступені, да якой, як яна і казала, яна не магла апусціцца. Я цяпер ужо не дазваляў сабе раўнаваць. Па-першае, я перапакутаваў ужо гэтай мукаю, і мне трэба было адпачыць; па-другое, я хацеў верыць жончыным словам і верыў ім. Аднак, нягледзячы на тое, што я не раўнаваў, я ўсё-такі быў ненатуральны з ім і з ёю і ў часе абеду і першую палову вечара, пакуль не пачалася музыка. Я ўсё яшчэ сачыў за рухамі і позіркамі іх абодвух.