Читать «Мы — хлопцы жывучыя» онлайн - страница 87

— Не-не-не-не,— загарадзіла мне дарогу Антаніна Аляксандраўна.— Гэта нікуды не варта. Ты мой госць, а госці не крыўдзяць гаспадароў. Нічога слухаць не хачу.

Во трапіў у нерат — ні ўзад, ні ўперад. I трэба было мне падыходзіць да той школы. Цяпер вось сядзі тут, як аршын праглынуўшы, прыкідвайся дабрачынным чалавекам. Ды я толкам і піць той чай не умею. Пад цукар, прынесены бацькам з вайны, бабка адзін раз вады нагрэла, дык пакуль я піў, бясконца спыняла:

— Не сёрбай так, карэц праглынеш.

А Антаніна Аляксандраўна мітусіцца па сваім цесным, застаўленым этажэркамі і палічкамі з кнігамі, пакойчыку, нібы да яе і сапраўды прыйшоў немаведама хто. Вось на стале з'явіліся тонкія шклянкі, лыжачкі і крыху пагнуты чайнік з варам. Хлеба нарэзала тоненька.

— О! — урачыста падняла яна ўказальны палец угору.— У мяне ёсць варэнне! Вішнёвае! Летась сястра пераслала. Дзе ж гэта я яго паставіла? Будзем піць чай з варэннем!

Мне было чамусьці сорамна, я доўга аднекваўся, упіраўся, а потым усё-такі зрабіў ласку: сеў за стол. Вельмі ўжо вялікая спакуса. Калі каму-небудзь расказаць, дык і не паверыць, што я піў чай з варэннем. Толькі нездарма яна гэты чай заварыла. Зараз, відаць, пачнецца: як мне не сорамна, як мне не ай-я-яй кідаць школу. Тут трэба вуха трымаць востра: угаворыць — і не ўгледзіш.

А настаўніца, здаецца, і забылася пра школу. Пра сястру сваю расказала, паскардзілася, што дах над яе пакоем працёк і кніжкі заліло, што галава ў яе часта баліць і наогул здароўе зусім слабае. Ды яно і так відаць, без слоў. Твар у яе нейкі жаўтавата-празрысты, а на скронях надзьмутыя сінія жылкі. I пенснэ, напэўна, ей нязручна насіць. Худымі, усохлымі пальцамі яна ўсё трэ пераноссе, моршчыцца, а націснутыя спружынкамі ямачкі ўсё роўна не знікаюць.

Размова непрыкметна перайшла на майго бацьку: калі прыйшоў, дзе ваяваў, ці не вельмі строгі да нас з Глыжкам, ці не думае прывесці мачыху. I я неяк пасмялеў, забыўся, што ў гасцях, развязаў язык, быццам з роўнай.

I пра бабку пагаварылі.

Маці ўспомнілі.

— Я вучыла яе калісьці, тваю маці. Яшчэ да рэвалюцыі,— сказала Антаніна Аляксандраўна.— Самая лепшая была вучаніца ў класе. Толькі мала пахадзіла, зімы дзве ці тры. А потым не пусцілі яе. Бацькі. Колькі я іх ні ўгаворвала.

I раптам, кінуўшы на мяне пільны позірк глыбокіх, добрых вачэй, настаўніца ціха спытала:

— Цяжка?

Я адразу зразумеў, пра што гэта: пра жыццё.

— Цяжка,— прызнаўся я.

— Вельмі цяжка,— уздыхнула Антаніна Аляксандраўна.— Сёння ў трэцім класе адзін хлопчык каля дошкі самлеў. Недаяданне праклятае. Малакроўе... А ўзяць ваш клас? Васіль амаль босы. Чаравікі яго зусім разлезліся. Помніш, як ён пальцы адмарозіў? Вось упарты хлопец. Надзіва. Другі б даўно рукой махнуў, а ён ходзіць у мароз, у непагадзь.

Гэта яна Мамулю так хваліць.

Потым яна крыху памаўчала, падлажыла ў маю шклянку варэння, хоць і я спрабаваў даказаць, што болей не хачу, і загаварыла зноў:

— Не ўсе гэта вытрымліваюць. Многія, канечне, кінуць школу. Каторыя слабейшыя духам...

У пакоі зрабілася так горача, хоць ты дзверы адчыняй. Відаць, гэта ад грубкі. А можа, і не ад грубкі. «Каторыя слабейшыя духам...» Гэта выходзіць, што і я слабейшы. Што яна разумее? Падумаеш, геройства — у дзіравых чаравіках хадзіць па марозе. Вось няхай бы ён на мае месца стаў ды той перасмешніцы на вочы паказаўся... Толькі пра гэта настаўніцы хіба скажаш?