Читать «Мы — хлопцы жывучыя» онлайн - страница 29

— Не трэба мне ні вашых жорнаў, ні крупадзёркі — толькі сціхніце.

А на другі дзень было яшчэ не тое. Знайшоўшы доўгі жалезны кіёк, мы распалілі яго ў печы да чырвані і пачалі рабіць дзірку ў жарне, каб, значыць, сыпаць потым туды збожжа. У хаце дым, у сенцах дым. Бабуля бегае за намі то ад печы, то да печы і крычыць гвалт. Яна ўпэўнена, што, калі немцы не спалілі хату, спалім мы, пусцім на вецер, і галавешак не застанецца.

Ей думаецца, так гэта проста зрабіць жорны. Ды яшчэ такія, як у Мамулі.

Па нашых з Санькам разліках, жалезны кіёк павінен быў пранізаць жарон наскрозь і выйсці якраз пасярэдзіне. А ён выйшаў ліха ведае дзе — на цэлую пядзю ўбок. Хто вінаваты? Глыжка. Гаварылі яму — глядзі, ці роўна, дык наглядзеў.

А потым сенцы ператварыліся ў кузню. Глыжка шукае нам на пажарышчах, на сметніках, на гарышчы за комінам старыя дзіравыя чыгуны, Санька на абуху трушчыць іх малатком на чарапкі, я забіваю чарапкі ў калодку. А як жа? Драўляныя жорны, калі ў іх не назабіваць чыгунных чарапкоў, малоць не будуць. Можаце спытаць у каго хочаце: у Мамулі, у дзядзькі Скока, у дзеда Мікалая, у старога ці ў малога — гэта вам любы скажа.

Стук, грукат, ляскат, бомканне і дзынканне з раніцы да вечара на ўсю вуліцу. I ўся вуліца ведае, што мы робім жорны. Гэта Глыжка славу разнёс. Хто ні спытае, навошта яму дзіравыя чыгуны і што гэта ў нас за грукат, ён усім расказвае:

— А гэта мы сабе жор-рны р-р-робім!

Бабуля, праўда, так не хваліцца. А калі хто з суседак пацікавіцца, яна толькі з пагардай рукой махне:

— Ат, другі дзень чарцям боб малоцяць.

У сенцах робіцца трохі цішэй толькі тады, калі то Санька, то я, добра агрэўшы па пальцу малатком, кідаем прылады і скачам ад пякучага болю. Але палец — гэта глупства. Вось з-пад малатка адляцеў чыгунны чарапок ды Саньку па воку свіснуў, дык гэта свіснуў. I вадой мылі, і мокрую анучку прыкладвалі — нічога не памагло. Брыво ўздзьмулася, вока чырвонае, як у ведзьмара. Так ён і дахаты пайшоў, закрыўшы вока абедзвюма рукамі, быццам баяўся, што выпадзе па дарозе і згубіцца.

Больш Санька ў будаўніцтве не ўдзельнічаў. Маці яму перавязала вока белай хусткай і папярэдзіла, што каб да мяне ні нагой.

— Той крутамозгі цябе давядзе, без галавы на ўсё жыццё застанешся.

Крутамозгі — гэта я. Цётка Марфешка ўпэўнена, што ўсе Санькавы няшчасці праз мяне. Я яго добраму не навучу, і дасць бог — яна нас развядзе.

Калі ей дасць бог нас развесці, пажывём-пабачым, а вось што Санька на нашым двары некалькі дзён не быў, дык гэта яму пашанцавала. Сёння з самай раніцы бабка доўга заклапочана тапталася па хаце, заглядала пад услон, пад печ, абшныпарыла ўсе сенцы, а потым спытала ў нас з Глыжкам:

— Хлопцы, вы чыгуна не бачылі?

— Якога?

— Такога! Таго, што шчарбаты крыху, у якім я гнілушкі рашчыняю.

— Не бачылі.

I тут я ўспомніў: нешта Глыжка вельмі хутка знайшоў сёння матэрыял для чарапкоў. Ды і бабка адразу здагадался, і тут такое ўсчалося, што хоць святых вынось. Яна так і ведала, што дабром гэта не скончыцца, што ад нас усяго можна чакаць. Але каб нарабіць гэтакай шкоды, у яе і ў думках не было. Вось яна возьме зараз вяроўку і пакажа нам і жорны, і крупадзёрку! Добра, што ў нас з Глыжкам маладыя ногі.