Читать «Ирон фæндыр» онлайн - страница 13

Рагæй, сæрдасæнау, рувас зыгъарæгмæ   Дары йæ дæндаг, —Гогызтæ давынмæ суанг Æрджынарæгмæ   Иу у сæ фæндаг!Афтæмæй искуы фæндагыл куы амбæлынц, —   Амæлис дисæй!Хотау, кæрæдзийыл узæлæг акæнынц   Уайтагъд сæхицæй!Иу изæр та цæ æрхаста сæ фыдбылыз   Арыхъы ныхмæ. —Над исын нуазинаг, – загъта нæ фыдсыл, – æз   Рагæй мæ дзыхмæ.Абон æлдараты фæскъул фæцæйцыддæн, —   Ницæй æнхъæлдзау, —Бакæнæн ныл уыд сæ хæрнæджы æнтыдтæн,   Зæрдæ фæуæззау…Карз æнтыды тæфæй уайтагъд фæрасыг дæн;   Абон изæрмæМарддæн мæ сæрæй, æрдæбон фæуадзыг дæн,   Зилы ныр дæр ма…Рувас йæ ныхас нæма фæци, афтæ дын, —   Рухсаг йæ марæг! —Далæ, сæрбихъуырæйттæй рагъæн йæ тæккæ бын   Абадт зыгъарæг.– Ох-хай, цы кодтай, цы? – рувас йæ хæдфæстæ   Радзырдта рагъæй. —Ох-хай, фæрасыг дæн, – загъта, – дæ ныхæстæ   Карздæр арахъхъæй!..

Лæг æви ус

Зиууæтты зарæгæй хæхтæ ныццараудтой,Рацæуынц хъæутæм… Фæсабыр сæ хъæр, —Иу лæбырды бынæй фæндагмæ рахаудтойМарды ыстджытæ – йæ цæнгтæ, йæ сæр…– Ох – хай, гъе! – зиууæттæ загътой, – нæ фæндæгтæАмæй кæд исты хæс дарынц уæд та?Сæрыкъуыдыр дæр йæ урсурсид дæндæгтæБарæй цыма цæм ныззыхъхъыркодта, —Хурныгуылдмæ цæм æрттивы, сызгъæринау,Цæстыхуынчъытæ, цæстытау, кæсынц…Хосдзаутæм хъуыддаг фæзынди цæттæ хинау;Нал ысты хорзау, сæхицæн тæрсынц.– Уым та цы ми кæнут? – дзуры цæм лæгæтæйИу лæг, хæрз зæронд, нæ зыны сæгæй.Мæнæ æвзарæм, кæй уыд цымæ дзыллæтæйАцы сæрыкъуыдыр, – усæй, лæгæй?– Гъе, æрра лæппутæ! – лæг та цæм радзырдта, —Чи уыд, кæд уый бæрæгкæнут æцæг,Уæд уый ныр къаннæг сывæллон дæр базыдта,Чиу, уый цæмæй фæчындæуы бæрæг!Алкæмæн йе гъдау йæ гакк у кæмдæриддæр:Усæн мæрддзыгой – йæ тыхджындæр мæт, —Искуы фæцæуæд фæдисы хъæр, марды хъæр, —Усæн ма иу ран фæлæууæн ис уæд?!.Бафæлварут – ма, гъе, уыцы хорз миниуæг, —Исчи ныккæнæд мæрдæрцыды хъæр! —Кæд лæг уыд, – сæрмæ нæ фехъуысдзæн фидиуæг,Ус, – уæд уæ хъæрмæ нæ фæлæудзæн сæр.Худæг фæкасти йæ хабар нæ хосдзаутæм:– Ай нæ хынджылæг куы кæны, сæрæй!Цæй, уæддæр байхъусæм фыдæлты хорз даутæм,Фенæм, – цы нын у æхсæны хъæрæй?– Рухсаг уæд! Амард æлдараты Хамбитта! —Иу хосдзау загъта йæ хъæлæсыдзаг…Гъæйт, мардзæ! Сæр дын æвиппайды асхъиудта,Далæ фæтулы йæ фæндаг – фæндаг!..

Лæскъдзæрæн

Аргъау

Раджы уæйыгмæ лæскъдзæрæн  Иу мæгуыр лæг цард.Нал уыд мæгуыр лæг йæ сæрæн,  Удхарæй йæм мард.Адæммæ кæм нæу фыд-зæрдæ  Иуцæстон сæтой! —Хоры къутуйау йæ тæнтæ,  Бинаг был – кæфой.Фос цæуæт кæнын нæ уагъта, —  Алыбон хæргæ! —– Цæй-ма, – лæг ын иу хатт загъта, —  Ахицæн мæ кæ!– Хорз, мæ хур, кæд дæ нæ фæнды, —  Цу! Дæ фæндаг раст!..Лæскъдзæрæг дæр ма кæм уæнды,  Уромы йæ маст.Кусы та… Хуыцау æй зоны,  Цас ма йæм фæци…Атъæпп уа, цы фыййау хоны  Амондджын йæхи!Махон дзы йе сæфт ыссардта, —  Байсысти йæ туг!Иубон хизæнæй æртардта  Йе фсæст фосы дзуг.Уæйыг дæр кæцæйдæр ссыди, —  Артау сыгъд йæ сæр,Къæхтыл ма тыххæй хæцыди, —  Банызта кæмдæр!Дзурын ма зынæй фæразы…  Бухъхъытæгæнгæ,Загъдæмхæст фыййауæй хъазы:  – Хорз лæг дæ, бæргæ, —Дзуры йæм, – фæлæ кæд уарæм,   Уæд дзæбæх, нывыл.Туг кæрæдзийæ нæ дарæм,  Байхъус мæм чысыл!Алырдæм дæр æй куы барай,  Ай нæ хуыздæр хос:Кæд ды дзырд мæ дзырдмæ ссарай, —  Дæу фæуæд мæ фос!Науæд фосæй дæр æнæ хай,  Хизгæ дæр лæвар…. —Хорз, – зæгъы, – уæдæ цы зæгъай!  Хорз, фæуæд дæ бар!Уæйыг бахудти фырцинæй…  – Иу, уæдæ, мæ хур!– Иу – Хуыцау! Хуыцауы динæй  Арвмæ хауы дур.– Кæд дыууæ, дыууæ та? – загъта.  – Сау дыууæ цæстæйХорз фыййау дзæгъæл нæ уагъта  Иу дæ нæлфыстæй– Кæд æртæ, æртæ цы давы?  – Фынг æртæкъахыгУазæгæн йæ фæллад сафы,  Зианджынæн – йæ хъыг.– Уæд цыппар та дын цы сидынц?  – Кæд цыппар фыртыАфæдзæн йæ куыст æрвитынц, —  Базон-ма цæ ды!– Фондзæн та дæм дзуапп бæргæ нæй!  – Фондз фырты мæн дæрХизынц хин æмæ кæлæнæй, —  Чи цæ у хуыздæр?– Кæд æхсæз – сæ сæр мæ дзырдтæн?  – Æз æхсæз хаттыФос байуарынмæ бæллыддæн,  Не сразы дæ ды!– Дзырд кæддæриддæр дзырд сайы, —  Авдæн исты зæгъ!– Авд сæры уæйыгыл зайы,  Зондæй та – къæдзæх!– Цæй-ма, цæй, уæдæ мын астæн  Исты дзуапп ыссар!– Аст азы дæ фосмæ кастæн,  Айс цæ ныр, – хæлар!..– Барæй дæм лæмæгъ лæууыддæн. —  Фараст та цы уыд?– Фарæстæмы ам нæ уыддæн,  Ахæтын мæ хъуыд…– Ох – хай! Демæ æз нæ фæдæн,  Радзур-ма, лæгау!..– Терк-Турчы бæстæ – мæ хæтæн,  М 'амæддаг – рæгъау…– Денджыз дæр ма лæг кæм ласы!  Цавæр уыд дæ бæх?– Мæн къуылых дзынга фæразы,  Гъе-ри-гъа, дзæбæх!– Хорз бæх уыд, кæд байсыст сæрды  Денджызæн йæ дон!– Цæргæсæн нæ уыд йæ сæрты  Атæхын йæ бон.– Иуæй-иу лæппын цæргæсы  Карчы цъиу бырсы…– Карчы цъиу бæргæ нæ хæссы  Галы мард пыхсы!– Ма кæ, ма, мысты йас рæуæд  Афтæ уæззау нæу!– Мысты уæныл ма æрлæууæд  Даредзанты хъæу!– Иу кæркдон хъæуыл нымайы  Къулыбадæгус!..– Ау, кæркдоныл ма фæллайы  Иу зылдæн тæрхъус?!.– Ох-хай, гъе! тæрхъус-лæппыныл  Афтæ ма бахуд!..– Уастæн, баззайой йæ быныл  Даргъ кæрц æмæ худ,Уастæн, ма стæфса сæ хъармæй  Гас нæртон зымæг,Чи цæ сарæзта йæ цармæй,  Нарты Уырызмæг!– Нартæ се мгæрон куыд уадзынц  Ахæм къаннæджы?– Раст йæ уæлфадæй куы уасынц  Авд нæл хæрæджы,Уый цын уæд сæ хъæр нæ хъусы,  Ахæм къаннæг у!– Ау! æмæ цы диссаг у, цы,  Кæд къуырма лæг у?!.– Авд хохы фæстæ мæгатæ  Хос куы фæкæрдынц,Авд дæлдзæхы бын дзынгатæ  Снæр куы фæцæгъдынц,Адæмæн цæ уæд фæдзуры  Уыцы лæг ныр дæр…Кæд мæнгæй зæгъын, – мæ цуры  Цавддур фест ды дæр!Йе лгъыст уæйыгыл æрцыди:  Раст йæ хуызæн дурКомхæлиуæй хъен лæууыди  Лæскъдзæрæджы цур.Фервæзт лæг… Иæ фос æртардта..  Ис æм ныр йæ фаг…Абон дзы мæнæн дæр радта  Иу нард кусæрттаг.Уымæй æз куыд дæн æнæ хай,  Афтæ мын ды дæрФосджынæй æмæ дзæбæхæй  Се 'рцыдмæ фæцæр!..