Читать «Воля на крыжы» онлайн - страница 34

Я катэгарычна пратэстую проці такой агіднай хлусні. Ніколі ніхто мяне пры Савецкай уладзе не арыштоўваў, і ніколі я не паміраў. Доказам для вас, паны нацыянал-фашысты, служаць хоць бы гэтыя радкі, якія я сам пішу. Вашай апекі і вашага заступніцтва мне не патрэбна. З боку Камуністычнай партыі і Савецкай улады як карыстаўся, так і карыстаюся самымі прыхільнымі і ўважлівымі адносінамі. Жыву я пад аховай законаў дыктатуры пралетарыяту, законаў Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі, і ўмешванне ў маё жыццё з боку зарубежнай белагвардзейшчыны буду заўсёды разглядаць як самую злосную правакацыю…» (Нечакана і да здзіўлення прысутных падпісвае паперу.)

Кузняцоў (літаральна выхапіўшы паперу з рук Купалы). Благодарю! Сердечно благодарю вас, Иван Доминикович! До новых встреч! (Выходзячы.) А вы, Всеволод Макарович, засиделись. Очень поздно засиделись. (Выходзіць.)

Уладзіслава Францаўна (крычыць). Вярніся! Я сказала, вярніся!

Кузняцоў (вярнуўшыся). Это вы мне?..

Уладзіслава Францаўна. Табе… I запомні, што ў чужых дамах не сваім гасцям культурныя людзі парад не даюць!

Кузняцоў. Всё?

Уладзіслава Францаўна. Усё! Будзь здароў!

Кузняцоў знікае.

Ігнатоўскі (у жаху). Што вы нарабілі, Іван Дамінікавіч?!

Уладзіслава Францаўна. Сапраўды, навошта табе было падпісваць гэту лухту?..

Янка Купала. Толькі з тое прычыны, што за мяжой жывуць не дурныя людзі. У крайнім выпадку за тых, што пісалі гэта «опровержение». I яму будзе столькі ж веры, колькі і таму, што нечая сучка мазь паела і сама сабе мазёнку на галаву надзела.

Уладзіслава Францаўна. А як я яго, га?..

Зацягнутая паўза.

Ігнатоўскі. Пара мне. Сапраўды заседзеўся. Бывайце, Іван Дамінікавіч. (Нечакана абдымае яго.) Бывайце, Уладзіслава Францаўна! (Цалуе ёй руку.) Шчасліва вам заставацца… (Паспешліва выходзіць.)

Святло раптоўна гасне. Асвятляецца Янка Купала.

Янка Купала. 4 лютага 1931 года акадэмік Уладзіслаў Макаравіч Ігнатоўскі пакончыў жыццё самагубствам… Застрэліўся… А ў 38-м годзе НКВД зноў узялося і за мяне і за многіх іншых…

Замест эпілога

Сталін за рабочым сталом. Уваходзіць Панамарэнка.

Панамарэнка. Разрешите, товарищ Сталин?..

Сталін. С чем приехал, что скажешь, Пантюша?..

Панамарэнка (не можа зразумець, добразычлівасць у словах Сталіна ці падвох). Я вам писал записку, товарищ Сталин, «О белорусском языке, литературе и писателях»…

Сталін (перапыняе). Теперь у нас все писатели, все пишут записки товарищу Сталину… Изложишь, дорогой, своими словами и покороче. Краткость — сестра таланта. Кто сказал?.. Не знаешь, потому и длинно пишешь.

Панамарэнка. Честное слово, не рискнул бы писать, товарищ Сталин, если бы не ваше личное поручение, наконец, навести порядок в Белоруссии.

Сталін. Молодец, что рискуешь… Какова обстановка в крае? Какова ситуация на границе, товарищ Пономаренко? Как идет коллективизация? А ты о языке… литературе…

Панамарэнка. Враг сатанеет, товарищ Сталин, хотя и находится на издыхании. На границе наводим порядок. Только за последние месяцы выявили и ликвидировали (вымае з нагруднага кармана картачку, зачытвае) 600 недобитых кулаков, 900 церковников, 550 участников политбанд, 280 бундовцев, 200 эсеров, 150 бывших чинов жандармерии и полиции, 70 сионистов, 65 еврейских клерикалов. Просим, товарищ Сталин, разрешить выселение за пределы БССР 8000 человек и членов их семей и лиц, имеющих близкие родственные связи с Польшей и Литвой…