Читать «Атамізацыя» онлайн - страница 15

Зырыўся на неміготкія халаднаватыя вочы-яйкі, на гнуткія лапкі трохпалыя, на шчыліну вузенькую, якую, мабыць, ротам трэба называць, і пакрысе пачынаў прывыкаць да гэтага незямнога стварэння. Сам сабе яму нават і прозвішча даў, Лупавокім ахрысціў…

Між тым лекцыя пазнавальная тут жа і пачалася:

— Законы прыроды аднолькавыя, як тут, так і там, на Зямлі вашай. Мы прайшлі ўсе тыя стадыі развіцця, якія і вы цяпер праходзіце. Усё было ў нас: і войны між плямёнамі і дзяржавамі, і канфлікты розныя…

Падчас маналогу Лупавокенькі знік з экрана, — цяпер я бачыў каляровыя кліпы, бачыў, як вялікія гуманоіды біліся насмерць з малымі, бачыў паселішчы іхнія, што агнём шугалі… Адчуванне ў мяне паявілася, быццам я чарговы фантастычны баявік гляджу. Але ж я то ведаў — то ніякі не баявік, то жыццё рэальнае…

Падчас гэтых кліпаў, што перад маімі вачамі мільгацелі, я чуў голас майго гіда-гуманоіда:

— Надышла пара, калі мы прыдумалі фанцікі. Адразу ж у нас паменела канфліктаў, нам стала лягчэй жыць і ўвогуле наш цывілізацыйны працэс перайшоў у прагрэс, пачаў імкліва развівацца. За фанцікі можна было купіць раба, ежу, зброю..

— Дык вы пра грошы гаворыце, — вырвалася ў мяне. Не дурань жа я поўны.

— Не грошы гэта… — зноў на экране з’явіўся Лупавокі. — Вось як вам, зямному чалавеку, лепш растлумачыць? Фанцікі былі паяднаны з часам. Ведаеце, што такое час?

— Канечне… Гадзіна, суткі, год — вось вам і прыклад часу…

— А ў філасофскім сэнсе, у філасофскім? — дабіваў мяне Лупавокі.

Тут я і ручкамі развёў.

— Вось-вось, — чамусьці ўзрадаваўся настаўнічак мой, — па сакрэце прызнаю, што ніхто не ведае, што такое час.

I тут гід мой на шэпат перайшоў. Адразу ж скажу — з голасам гуманоіда нейкія дзівосы тварыліся. Як быццам бы ён акцёр быў, які па-рознаму мог гаварыць, — то ён шаптаў ласкава, то павышаў галасок, а то — на левітанаўскі бас пераходзіў. Вось і цяпер ён мне ціхутка як бы нейкую таямніцу адкрываў:

— Зноў жа па сакрэце скажу, што час непарыўную сувязь з жыццём мае. Няма жыцця — няма і часу. Калі вы малым былі, успомніце, — суткі для вас цэлай вечнасцю здаваліся. А потым, калі пасталелі, гады — як месяцы замільгацелі… Для вас дзень — адно імгненне з жыцця доўгага, а для нейкага матылька-аднадзёнка — вечнасць, у якой ён паяўляецца, жыве і гіне беззваротна… Што ёсць час?.. Час даецца вам у адчуваннях. Пры катастрофах розных, калі жыццё ваша знаходзіцца на мяжы быцця і небыцця, час нечакана расцягваецца, як гумавы становіцца… Нейкая секунда малюпасенькая ў хвіліны расцягваецца. Хто падобнае перажыў — век не забудзе… Ці можам мы ўявіць час без жывога рэчыва?

Маўчаў я. Думаў.

I пра час.

I пра гэтага разумнага настаўнічка.

А ён, памаўчаўшы, казаў далей:

— Вашы філосафы гавораць, што час — гэта форма паслядоўнай змены падзей. Правільна я кажу?

Плячыма ціскануў на ўсякі выпадак, хоць форму гэтую пасля слоў ягоных я, па праўдзе скажу, ніяк не мог ні адчуць, ні ўявіць.

— А цяпер, як чалавек разумны, падумайце: гэтыя падзеі нехта, — і тут настаўнік мой лапку ўгору падняў і чамусьці на яшчэ большы шэпат перайшоў, — НЕХТА павінен фіксаваць. А хто ён, гэты НЕХТА? Каму дадзена гэта права? Вам? Мне? Ці, можа, матыльку, для якога дзень — цэлая вечнасць? У кожнага з нас свой час. Можа, яго ўвогуле няма, можа, ёсць толькі адчуванне чагосьці, таго, што схавана ад нас у будучым і — не болей?..