Читать «Аліва і меч» онлайн - страница 6

— Вочы нясытыя, з-за жонак лепаабразных, з-за ідалаў багамерзкіх імя Божае забываеце. Так бы і кінуліся на паганства сіе і пажэрлі.

Выхапіў з рук у нейкага мужыка лом і ахнуў — толькі пырскі каменныя паляцелі. А я заплакаў. Шкада мне стала такую прыгажосць.

— Прадукт першабытнай пячорнай цемры, — сказаў Юстын.

— Не цемра гэта была, а Венера Паўночная, — упершыню раззлаваўся гаспадар.

— Добра, — сказаў Шлык. — Ты тут сказаў раней, што жыццём сваім ахвяраваў. Папраўся. Не сваім жыццём, а жыццём рабочых.

Маеўскі паціснуў плячыма:

— Вы чалавек разумны, але шыя ў вас, як у ваўка. Каб паглядзець убок — вы павяртаецеся ўсім целам.

— А мне і не трэба глядзець убок. Я гляджу наперад.

— I дарэмна. Часам варта глядзець, каб бачыць, ці поруч вашы сябры.

Шлык тыцнуў пальцам у Арсеня:

— Ён? Я пачынаю думаць, што ён сам такі, як вы.

Воўкаў засмяяўся:

— Контра?

— Гэтага пакуль што не скажу. Біўся ты, таварыш Воўкаў, гераічна. А што б ты заспяваў, каб цябе ў ЧК паставілі былых сяброў па гімназіі расстрэльваць?

— Ну што ж, — уздыхнуў Воўкаў, - я аднаго з іх асабіста секануў шабляй над Бугам. А ў ЧК таксама расстрэльваў бы. Пад началам таварыша Дзяржынскага… Але не пад тваім, Юстын.

Гаспадар, бачачы, што пачынаецца спрэчка, адышоў у далёкі кут пакоя. Юстын, быццам апамятаўшыся, панізіў голас і з налітымі крывёю вачыма пасварыўся на Воўкава пальцам.

— Глядзі, льеш ваду на млын сусветнага капіталу. I апынешся ў балоце.

— Дурань ты, дурань, — весела засмяяўся Арсень.

— Ну так, я дурань, а ты разумны.

Арсень зручней працягнуў нагу, перамясціўся ў крэсле.

— Дзівак ты. Вось разаб'ем белых, тады трэба будзе зрабіць усіх людзей разумнымі, таленавітымі, гожымі. Дзеля гэтага ж мы б'емся, а не дзеля таго, каб вантробы ўсё жыццё выпушчаць людзям… I Маеўскі нам будзе карысны, бо рабіў гэтую справу сам-насам і ў дрэнных умовах. У гэтым ён наш друг, і глупствам было б не скарыстацца з гэтага, узлаваць чалавека, зрабіць з яго яшчэ аднаго ворага.

— Пайшоў ты ведаеш куды. У цябе замест хрыбта вязіга.

У Арсеня ў чорных вачах гулялі іскрачкі смеху.

— Гаспадар, хадзіце сюды. Справа ідзе пра вас, чаго вы ўцякаеце?

Маеўскі грузна падышоў да іх, сеў на зрынуты даспех. Вочы яго, глыбокія, са строгай вільгаццю, абвялі позіркам субяседнікаў. Палец, дзіўна тонкі пры яго шырокай косці, торкнуў кудысьці над галавою Шлыка.

— Нігілісты вы.

Шлык пакрыўдзіўся:

— Гэта слова мы ведаем. Хам, значыцца.

Воўкаў пабачыў, што гаспадар хоча нешта сказаць, і таму таргануў Шлыка за плячо. А Маеўскі павольна, быццам у яго горле балела, сказаў:

— Я пачаў скупляць усё гэта даўно. Але ў мяне не было грошай. I шмат што гінула на маіх вачах. Я пачаў выкручвацца, я амаль галадаў два гады, але завёў амерыканскія машыны. Я скупіў на корані палову лясоў князя Любамірскага, бо той прагарэў. Гэта было танна. Я працаваў як вол, я пачаў з невялічкай пільні і стаў гаспадаром двухсот. Я скупіў мноства лясоў на гэтай зямлі.