Читать «"...Прысвяціць сябе справе блізкай, харошай!”» онлайн - страница 9

“Калі скончацца гэтыя іспыты? Нервы атупелі. Падумаеш - валасы на дыбкі падымаюцца. Прэч вайну!” (1916 г.)

“Гэтая бойня, жудасная бойня выклікае буру ў душы. Усё да чорта пайшло, загінула ў разбурэннях. І гэта “культура”?! Хвалёная, высокая культура. Геніі, якія стварылі яе, гляньце, палюбуйцеся! Няўжо ніколі, ніколі чалавецтва не страсе з сябе гэтага ржавага, задушлівага пылу, не ўздыхне вольнымі, поўнымі грудзьмі? Не хочацца верыць, што ніколі гэтага не будзе. Нават праз сотні, тысячы гадоў? Няўжо людзям патрэбна, каб спачатку грымнуў гром?

Ну, а пасля вайны ўсё пацячэ па-ранейшаму? Тая ж коснасць, забабоннасць, жыццё для ўласнай уцехі?”

Гэты наіўны патаемны пратэст у душы зліваўся з шырокімі рэкамі народнага пратэсту.

У 1919 г. у часы белапольскай акупацыі пытанне аб вайне, аб міры зноў усплывае. Усхвалявала мяне кніга Зутнер “Долой войну, долой оружие!” Прыпомніліся даўнейшыя спрэчкі з хлопцамі, не нюхаўшымі вайны. Яны ўпэўнялі мяне, што без вайны не можа існаваць свет, у абарону яе прыводзілі доказы, якія мне цяжка было абвергнуць. Гэта кніга падмацавала мяне, але мне няясны былі шляхі, якія прывядуць да ўсеагульнага міру, бо і аўтар сабе няясна ўяўляў іх. Разважанні, якія часта спатыкаліся ў тагачаснай літаратуры аб сусветнай вайне, што вайна вядзецца дзеля ўсеагульнага міру, я лічыла крывадушнымі. Гэтымі словамі прыкрывалі іншыя мэты і іншыя задачы, якія ніякіх адносін да міру не мелі. Не са зброяй у руках здабываюць мір, патрэбны іншы шлях. А які? Можа чалавецтва, перацярпеўшы гэтулькі пакут, страціўшы безліч людзей і чалавечай энергіі, само скажа гэтаму злому Молаху: “Даволі”? Пакуты яднаюць сяброў і ворагаў. Як перамагчы інстынкт забіваць сваіх братоў?

Так юнацтва ставіла набалелыя пытанні і не знаходзіла на іх адказу, пацяшала сябе наіўнымі [тлумачэннямі]. Толькі праз гады знайшлі адказ у Леніна.

Сшытак 3

1915 г. Была я занадта для свайго веку сталая і без меры сур’ёзная. Для гэтага меліся свае прычыны. Бацька памёр, калі мне было 13 гадоў, сродкаў ніякіх, а вучыцца хацелася. Як жыць? Доўга ў маім настроі гучалі ноты засмучэння, але волі да барацьбы яны не зламалі.

Мой старэйшы прыяцель часта падсмейваўся над такімі маімі настроямі. Неяк (люты 1915 г.) прыслаў мне паштоўку, дзе была намалёвана лёгкадумная стрыкатка і мураш у акулярах і з кіёчкам, які чытаў ёй натацыю. Надпіс не адпавядаў малюнку: “Стрекотунья-попрыга в лето красное не пела.”. Мой вершаваны адказ быў у стыле нашых тагачасных адносін. Як было мне не засмучацца? Што мяне чакае?

Стихотворный ответ на открытку “Стрекоза и муравей” (1915 г.) с надписью “Стрекотунья-попрыга в лето красное не пела”:

Стрекотунья не поёт…

Отчего бы это?

Не резвится, слёзы льёт

В радужное лето.

Вот подружки чередой

Легче снов порхают

И о жизни молодой

Песни распевают.

А она стоит в тени,

Крылышки сложивши,

Опустивши глазки вниз,

Го лову склонивши.

Аль прохожий лиходей

Та к неосторожно

Крылья радужные ей

Повредил немножко?

Заблудилась ли она

В роще из цветочков,

Загляделась на клопа,

На цветных жучочков?

К ней подходит муравей,