Читать «Падарожжа на «Кон-Цікі»» онлайн - страница 96

Пасярод конусападобнага астраўка знаходзіцца кратэр патухшага вулкана, а на дне кратэра размешчаны незвычайныя каменяломні і скульптурная майстэрня. Яна засталася такою ж, якою стагоддзі назад яе пакінулі старажытныя скульптары і архітэктары, калі яны паспешліва кінуліся да ўсходняга мыса вострава, дзе, як гаворыць паданне, чужынцы перабілі ўсіх дарослых мужчын-астраўлян. Паколькі работа мастакоў была раптоўна перапынена, мы можам зараз яскрава ўявіць сабе звычайны рабочы дзень у кратэры вострава Пасхі. Каменныя сякеры скульптараў, цвёрдыя, як крэмень, ляжаць, кінутыя ля рабочых месц, і сведчаць аб тым, што гэты культурны народ не ведаў жалеза, як не ведалі яго скульптары Кон-Цікі, калі яны ўцяклі з Перу, пакінуўшы пасля сябе такія ж гіганцкія каменныя статуі на плато ў Андах. I тут і там знаходзяць каменяломні ў тых мясцінах, дзе легендарныя белыя барадатыя людзі высякалі проста са схілу гары каменныя глыбы даўжынёю дзевяць — дванаццаць метраў, карыстаючыся сякерамі з яшчэ больш цвёрдага каменя. I тут і там гіганцкія глыбы, якія важылі шмат тон, пераносіліся за многа кіламетраў па няроўнай мясцовасці, перш чым іх устанаўлівалі стаўма ў выглядзе вялізных чалавечых фігур абоставілі адну на адну, ствараючы таямнічыя тэрасы і сцены.

Шмат вялікіх незакончаных статуй да гэтага часу ляжыць там, дзе іх пачалі рабіць, — у заглыбінах у сцяне кратэра на востраве Пасхі; яны паказваюць, як ішла работа на розных этапах. Самая вялікая чалавечая фігура, якая была амаль гатова, калі скульптары вымушаны былі ўцякаць, мела ў даўжыню 22 метры; калі б яна была закончана і ўстаноўлена, галава гэтага каменнага гіганта знаходзілася б на адным узроўні з дахам васьміпавярховага будынка. Кожная асобная статуя была высечана з адной суцэльнай глыбы, а рабочыя нішы для скульптараў вакол ляжачай каменнай фігуры сведчаць, што над статуяй адначасова працавала ўсяго некалькі чалавек. Статуі на востраве Пасхі ляжалі на спіне з сагнутымі ў локцях рукамі, з кісцямі рук на жываце, вельмі падобныя на каменных калосаў у Перу. Статуі апрацоўваліся ў майстэрні да самых найдрабнейшых дэталей, і толькі потым іх выносілі і дастаўлялі на месца прызначэння. На апошнім этапе работы ў каменяломні гіганцкая фігура заставалася прымацаванай да скалы толькі вузкай каменнай перамычкай, што знаходзілася пад спінаю; потым, загадзя падклаўшы пад статую валуны, каб яна не скацілася, адсякалі і перамычку.

Вялікая колькасць такіх статуй была ўжо спушчана ўніз, на дно кратэра; там яны стаялі, прыпёртыя да схілу. Але многа самых вялізных калосаў было выцягнута наверх і дастаўлена за шмат кіламетраў па цяжкапраходнай мясцовасці; там іх ставілі на каменную пліту, а на галаву ўскладвалі яшчэ адну гіганцкую глыбу з чырвонай лавы. Толькі адну гэтую пераноску можна лічыць сапраўдным цудам, але адмаўляць гэты факт немагчыма, як нельга адмаўляць таго, што знікшыя з Перу скульптары пакінулі ў Андах каменных гігантаў такой жа велічыні — сведчанне іх дасканалага майстэрства. Больш за ўсё маналітаў, пры гэтым самых буйных, было знойдзена на востраве Пасхі, дзе скульптары выпрацавалі свой уласны стыль; аднак прадстаўнікі той самай знікшай цывілізацыі паставілі такія ж гіганцкія чалавечыя фігуры на шмат якіх іншых, больш блізкіх да Амерыкі, ціхаакіянскіх астравах, і ўсюды маналіты дастаўляліся да свяшчэннага месца з далёкіх каменяломняў. На Маркізскіх астравах я чуў легенды аб тым, якім спосабам перацягвалі каменных гігантаў; паколькі гэтыя легенды дакладна паўтараюць расказы мясцовых жыхароў аб пераносцы каменных калон да вялізнага партала на востраве Тангатабу, то можна меркаваць, што той самы народ карыстаўся тым самым метадам і для пераноскі статуй на востраве Пасхі.