Читать «Прысуд» онлайн - страница 7

Але галоўнымі былі, безумоўна, унутраныя, супярэчлівыя жаданні самога Кафкі. У дачыненні да жаніцьбы ў ім існавала знаёмая нам апазіцыйнасць пагляду: з аднаго боку, ён глядзеў на шлюб як на адзіны спосаб уратавання ад адзіноты і дыскамфортнасці, з іншага — не мог ахвяраваць сваёй адзінотаю як найвялікшай каштоўнасцю: «Я шмат часу павінен быць адзін. Усё, што я зрабіў,— плён аднае адзіноты». З усіх контрдовадаў супраць жаніцьбы найгалоўны ў Кафкі — той, што яна можа перашкодзіць ягоным літаратурным заняткам. «Я ненавіджу ўсё, што не мае дачынення да літаратуры, мне сумна весці размовы (нават пра літаратуру), мне сумна хадзіць у госці, нягоды і радасці маіх родзічаў мне надзвычай сумныя. Размовы пазбаўляюць усе мае думкі значнасці, паважнасці, сапраўднасці» (з «Дзеннікаў»).

Боязь coitus, у чым шчыра прызнаецца аўтар, ёсць боязь здрадзіць літаратуры. Мажлівасці апяваць фізічнае каханне ў літаратуры, як гэта рабіў Багдановіч, для Кафкі не існуе. Самая «інтымная» сцэна з ягонае прозы — каханне К. і Фрыды з «Замка» — надзвычай малаэстэтычная (убогі інтэр’ер, калюжына пралітага піва пад нагамі, беднасць лексікі, фарбаў, эмоцыяў).

Бледны, хілы, ўсё ж люблю я Твой і мудры, і кіпучы верш, Анакрэон! Ён у жылах кроў хвалюе, Ў ім жыццё струёю плешча, вее хмелем ён —

гэта паэтычнае прызнанне хворага на сухоты Багдановіча. Кафку (які таксама пакутаваў на сухоты) быў абсалютна чужы матыў геданізму ў літаратуры. Адзінае моцнае пачуццё, якому ён мог аддацца дарэшты, было эрасам самае літаратуры.

5

Дзень службоўца страхавой канторы Франца Кафкі дзяліўся нябачнай рысаю на дзве часткі. У першай ён, як і ягоны «двайнік» Рыгор Замза, старанна выконваў службовыя абавязкі, даручэнні, трапятаў перад начальствам, хоць і мог дазволіць сабе нечаканыя штукарствы, на якія, аднак, ніхто не звяртаў такой вялікай увагі, як ён сам. Пасля службы, а другой гадзіне апоўдні, ён варочаўся дахаты і клаўся спаць. Увечары былы службовец перажываў ператварэнне — ён паглыбляўся ў свет, дзе былі кнігі, пісьмовы стол, рукапісы. Ён пісаў гадзінамі, дазваляючы сабе пад самую раніцу кароткі сон. Часам сну не было наогул. А часам ява пераходзіла ў сон гэтаксама незаўважна, як гэта адбывалася з насельнікамі ягоных твораў. Даходзіла да таго, што некаторыя рэчы мроіліся яму наяве.

Гэткі самы незаўважны пераход явы ў сон — у «Ператварэнні», «Вясковым лекары», «Выкрыцці махляра», «Вершніку на скрыні» і дзесятках іншых навелаў, абразкоў, прыпавесцяў Кафкі. Большасць ягоных твораў, як адзначалася, створаны паводле паэтыкі сну-бачання. Але гэта не проста занатаваныя сны, як лічаць некаторыя. Занатоўваць — значыць, адчуваць рысу паміж рэальным ды ірэальным. У свеце Кафкі такой рысы не існуе.