Читать «Між роспаччу і надзеяй» онлайн - страница 49
Ніл Гілевіч
І раптам... раптам: буралом!
Знадворку зал штурмуюць нібы:
Зьвіняць і лопаюцца шыбы,
Далёка пырскаючы шклом.
Каменьне сыплецца, як град,
За рамай рама раздаецца,
І сьцены рушацца, здаецца,
Як бы ад залпаў кананад.
А тут — дагібелі дзяўчат:
Наташа, Паша, Маша, Даша,
А разам — жудасная каша,
А разам — гром, і дым, і чад!
Цярпі, чытач! Цярпеў і я.
Яшчэ галоўнае пачнецца,
Яшчэ ня раз уздрыганецца
Душа, зьлякаўшыся, твая!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Суровы наш дваццаты век,
Але павінен быў зьдзівіцца,
Як сталі рэзацца, давіцца
У зале дзьвесьце чалавек!..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Вітайма Пецьку! Во — студэнт!
Сямнаццаць год, малы сабою —
Сягоньня першы прэтэндэнт
На першынство па мардабою!
У гэтакім стылі напісана ўся рэч. Звычайная, банальная бойка дурных маладых пеўняў бязбожна гераізуецца як вялікае лёсавырашальнае пабоішча патрыятычных і варожых сілаў. Паэма была прынята студэнтамі ня проста з захапленьнем, а выклікала, можна сказаць, фурор. Павышаная цікавасьць да яе тлумачылася тым, што ўсе «героі» твору, студэнты, названыя сваімі сапраўднымі імёнамі і што кожнаму з іх справядліва выдадзена па заслугах, роля кожнага паказана адэкватна, і ўвогуле ўся студэнцкая вечарына да баталіі і затым сама баталія абмаляваны, па словах відавочцаў, праўдзіва, хоць і з яўна гіпербалізаванымі асобнымі момантамі. Да сказанага застаецца дадаць, што самога аўтара паэмы ў той «гістарычны» дзень (9-га лістапада 1949 году) у педвучылішчы не было — быў на сваёй Лагойшчыне, нічога ён сам ня бачыў — ні танцаў у зале, ні бойкі, усё напісаў паводле сьвежых успамінаў-аповедаў удзельнікаў падзеі: некалькі дзён толькі пра гэта і было гаворкі ў інтэрнаце, асабліва ў хлапечых пакоях.
Другая паэма, «Фрагменты», была зусім іншага зьместу, але па духу — вельмі блізкая да папярэдняй, бо — таго ж самага прызначэньня, — для сяброў-таварышаў, пра іх і ім жа на пацеху. Ну, скажам, аб тым, як студэнты галадаюць.
Узяць, напрыклад, Зудзіна:
Каторы дзень ня есьць!
А ўласная пасудзіна,
Напэўна ж, літраў шэсьць!
Бурчыць яна ад голаду.
А Зудзін у адказ:
«Не выдумляй! Ты змоладу
Цярпела колькі раз!
Успомні, як за Польшчаю
Душыла нас бяда,
Як радасьцю найбольшаю
Бывала лебяда...»
І Зудзін цяжка выдыхнуў,
А потым... Гэй, народ!
Пустыя кішкі выцягнуў
І выкінуў за плот!..
«Пабоішча» было напісанае за чатыры дні, у сярэдзіне студзеня 1950-га, на зімовых канікулах у Слабадзе. Было мне тады васемнаццаць з хвосьцікам. Думаю: калі б тую энергію і творчы імпэт — ды на нешта больш сур’ёзнае! Ну, напрыклад, на вершаваную распрацоўку якога-небудзь казачнага сюжэту. Зрабіў жа такую распрацоўку ў свае няпоўных дзевятнаццаць Пётр Яршоў — даў у падарунак малечы несьмяротнага «Канька-Гарбунка», на сотні гадоў наперад даў. А тут... Столькі сілаў і натхненьня на пустое пакладзена, на сьмешыкі. Ды мала адну паэму адляскаў, дык у лістападзе — другую, «Фрагменты», а ў студзені 1951-га — трэцюю: «У дзіўным горадзе Маскве», яшчэ больш несур’ёзную і дробязную па зьмесьце, чым дзьве першыя.
