Читать «БАГАМ НОЧЫ РОЎНЫЯ» онлайн - страница 99

— Бо мне вельмі сумна.

— Чаму?

— Памерла мая каханка, якую я вельмі любіў.

— А Лізка?

— Лізка — гэта нявеста. Нявесту не кахаюць. Навошта? Жаніха таксама не кахаюць. Кахаюць толькі сябровак і сяброў. Ведаеш, што, Юлька, я табе дам грошай на сукенкі і на вінаград, а ты прыходзь да мяне спаць у наступную нядзелю на ўсю ноч.

— Я і так прыйду.

— Проста так я не хачу. Прыйдзеш?

— Добра.

— А колькі табе за гэта даць?

— Ня ведаю.

— А як ты лічыш: колькі гэта каштуе?

Раптам Юлька пачала сьмяяцца. Пасьля сказала:

— Калі б я вас ня ведала, падумала б: вы вар’ят. А можа, вы п’яны?

— Трохі п’яны, трохі вар’ят. Але скажы: колькі гэта каштуе?

— Ох, колькі гэта каштуе? Гэта нічога не каштуе. Зрэшты, ці я ведаю.

— Пачакай, Юлька, я табе патлумачу. У жыцьці так, што заўсёды хтосьці павінен плаціць. І так, што плаціць альбо той, хто кахае, альбо той, хто купляе каханьне. Часам плаціць мужчына, часам жанчына. І ня толькі грашыма плацяць. Плацяць здароўем, гонарам, пакутамі. Па-рознаму. Адныя маюць на продаж цела, другія розум, трэція спрытнасьць.

— А вы што маеце на продаж?

— Я? Жыцьцё.

— Вы сапраўды п’яны.

— Твая праўда. Усё жыцьцё п’яны. А цяпер зусім напіўся. Можа, ты таксама хочаш напіцца?

— Мне пасьля галава баліць.

— Чаму ж ты такая худая і малая?

— Такая ўжо ёсьць.

— Ты павінна лепш харчавацца. Лепш і больш.

— А што я буду есьці?

— Правільна. Дурная парада. Карацей, я дам табе грошы за будучую ноч. Добра? Бо мы ўжо даўно ня спалі разам. Купіш сабе сукенку і вінаграду.

Я папрасіў Юльку запаліць лямпу. Я даў ёй грошы і папрасіў выйсьці з пакою. Пасьля доўга ляжаў на ложку і паліў папяросу. Праз пэўны час Юлька пастукала ў дзьверы. Я спытаў, чаго яна хоча.

— Лізка некалькі разоў была. Пра вас пыталася.

— Што ты сказала?

— Што няма дома.

— Добра. Дабранач.

Я ведаў, што гэта будзе мая апошняя ноч пад адной страхой зь Лізкай. Я вярнуўся сюды адно для таго, каб напісаць ёй ліст і аддаць дзёньнік. Я хацеў быў даслаць яго поштай, але пасьля перадумаў. Гэта ж частка яе душы. Нельга гэта аддаваць у чужыя рукі.

Позна ўночы пачаў пісаць ліст да яе. Напісаўшы, перачытаў. У ім не было і сотай часткі таго, што я хацеў сказаць, але пісаць іншы ліст не было моцы.

23 ліпеня 1923 году

Дарагая Ліза!

Нягледзячы на ўсё, я пачынаю гэты ліст так. Я не хачу табе ілгаць. Вось жа, даражэнькая Ліза, я не магу трываць, што ты празь мяне плачаш, што ты ў роспачы. Я выконваю тваё самае шчырае пажаданьне і паміраю. Гэтак зьдзейсьніцца твой сон і скончацца пакуты. Твой шлях да шчасьця вольны. Толькі пастарайся не заблукаць у гэтым «садзе пакутаў», якім ёсьць жыцьцё. Трэба памятаць, што да шчасьця не абавязкова вядзе пратараваны шлях.

Дзёньнік твой я прачытаў. Нічога мяне ад цябе не адштурхнула. Абсалютна нічога. Я ўмею з разуменьнем паставіцца да кожнага чалавека, калі толькі ўчынкі яго не вынікаюць з подлых разьлікаў. І цябе я разумею, і нават надалей кахаю. Таму й вызваляю цябе ад дадзенага мне слова. Я мог бы лёгка перакупіць цябе, заплаціць табе болей, чым Камлёў і Азімаў. Аднак я ня буду гэтага рабіць, бо сапраўды цябе кахаю. Мне лёгка купляць жанчын і прадавацца самому, але я не магу стаяць у чарзе па тое, што я кахаю больш за ўсё. Я прапанаваў табе найвышэйшую цану з усіх магчымых — уласнае сэрца. Ты адрынула яго.

Цяпер я прызнаюся табе ў адной рэчы. Я зусім ня тэхнік тэлеграфу і ня быў ім. Я ўладкаваўся так, каб здабыць цябе. Я мог даць табе ўсё, чаго б ты захацела. А сам я пакуль хацеў толькі бачыць цябе шчасьлівай. Умовы для поўнага шчасьця я зьбіраўся ствараць пазьней. Усё залежала толькі ад тваіх жаданьняў. Кім я ёсьць, ты не даведаешся, і раю не даведвацца, бо ў цябе і тваёй сям’і могуць быць вялікія непрыемнасьці. Можаш думаць, напрыклад, што я — удзельнік нейкай контрарэвалюцыйнай арганізацыі, які неўзабаве атрымае высокую пасаду. Гэта табе даспадобы. Зрэшты, думай, што хочаш.

Вялікі дзякуй табе за кароткія імгненьні шчасьця, якія ты мне дала. І за боль таксама. Дзякуй за ўсё. Дзёньнік і мой ліст раю табе абавязкова зьнішчыць.

Раман