Читать «БАГАМ НОЧЫ РОЎНЫЯ» онлайн - страница 148

Сергей Песецкий

— Ды ён жа нічога такога табе не сказаў!

— Як гэта нічога?! Ён жа выразна сказаў: нешляхетна! Разумееш? Я ж гадаў менавіта за тое ненавіджу, што яны зьдзекуюцца са слабейшых, а ён мне гэта сказаў. Ой, не магу!

Клядзінскі сапраўды быў страшэнна засмучаны, і я ня мог яго суцешыць. Нарэшце, п’яны, ён сказаў:

— Хай гэта ўсё чэрці возьмуць! Нешляхетна! Заўтра еду на выведку! Досыць зь мяне гэтага!

— І я еду. Толькі праз Баранавічы, бо хачу наведаць знаёмых.

Болек падаў мне руку.

— Добра. Хоць праз Бэрлін! Досыць гэтага! Нешляхетна!

Баранавічы, 1 кастрычніка 1923 г.

Клядзінскі з раніцы п’е з Палкоўнікам. Яны ўпадабалі адзін аднаго. Я нават не магу яго ў горад выцягнуць. На двары дзень, а яны закрылі аканіцы, запалілі сьвечкі і п’юць да непрытомнасьці. Клядзінскі сьпявае па-беларуску:

Мела матка, мела Сына роднага. Узгадавала, навучыла — Злодзея добрага.

Палкоўнік паблажліва ўсьміхаецца. Падабралася парачка — гарэлка іх не бярэ, а гасьцініца аж трасецца.

Клядзінскі тлумачыць палкоўніку рыфмамі: што такое выведнікі.

— Мы, разумееш, такія краўцы, што без нажніц працуюць, бяз праса прасуюць, кулямі шыюць і весела жывуць!

Расказвае яму розныя гісторыі са сваёй выведніцкай працы. Палкоўнік кажа:

— Калі цябе слухаю, то як быццам кніжку чытаю.

— Што там кніжка! Кніжка — гэта кніжка. А тут жыцьцё — потам сьмярдзіць, суровае, з рассунутымі нагамі, без трусоў і пудры. Калі ласка, панюхай, якое яно! Можна і ў рукі ўзяць, і нават зубамі пакаштаваць. Гэта табе ня кніжка! Кніжку можна ў прыбіральню ўзяць і на папільёткі ці папяросы скруціць. А гэта, разумееш, гісторыя з геаграфіяй. А сэнс гэтага такі: лепш малая кароўка, чым вялікі таракан.

— Разумею. То бок, гэта як бы так: пане Атлас, шануюць нас — вы нас, а мы вас.

— Ну, натуральна. А што датычыць навукі ўвогуле, то навука — толькі навука, і нічога больш. Я, напрыклад, магу зь пяці крокаў у фортку плюнуць. Яшчэ магу нагу за галаву закласьці. А ты, напрыклад, не. А калі трэба будзе, то закладзеш так, што мае шанаваньні!

— Гэта так.

— Што так?

— А нічога.

— Чаму нічога?

Я ня вытрымаў. Плюнуў.

— Размаўляеце, як гусь з парасём. Ніякага сэнсу няма. Скачаце з думкі на думку, як вераб’і па штыкетах. Папросту малпаў зь сябе робіце.

— А ведаеш, чаму я зь сябе малпу раблю? Бо ня маю да людзей павагі. Я разумею, што цяжка быць чалавекам, што гэта найскладанейшая штука. Таму нават не спрабую. Іншы думае, што калі людзі яго шануюць, то вялікая справа! Ты так жыві, хам, каб ты сам сябе шанаваў. Іншых заўсёды ашукаеш, а сябе — ніколі. Сам добра ведаеш, што ты за фрукт!

— Ведаеш што, — сказаў Палкоўнік, — калі б ты быў рэвалюцыянэрам, то сапраўды быў бы добрым работнікам. А калі б такіх, як ты, было хаця б тысяча, то можа, і рэвалюцыя якісь сэнс мела б.

Клядзінскі вытарашчыў на яго вочы.

— Дзякуй за прызнаньне. Не хачу. Нават з найлепшых рэвалюцыяў нічога добрага не было, толькі смурод, сьлёзы і кроў! А цяпер рэвалюцыянэр — гэта жандар. А яго правадыр — начальнік жандармэрыі. Як прыйшлі да ўлады, усе іх высілкі скіроўваюцца на тое, каб загамаваць далейшую рэвалюцыю. З гэтай мэтай яны перадусім зьнішчаюць усякую крытыку. Ім, як прыйшлі да ўлады, важна толькі захаваць той стан рэчаў, пры якім ім так добра жывецца. А што іншым кепска — якая ім да таго справа! Спэцыялісты, халера, па перапрацоўцы гаўна ў мармэляд! Больш за ўсё я ненавіджу іх пыху. Зьбярэцца 20 камуністаў — адразу 20 вялікіх правадыроў. А працаваць?.. Хай хам працуе!.. Паспрабуй сабраць 10 камуністаў і 10 камуністак. Дай ім усё, што для жыцьця трэба. Хай пажывуць хаця б год разам. Убачыш, якое яны пекла пабудуюць.