Читать «БАГАМ НОЧЫ РОЎНЫЯ» онлайн - страница 105

Тонька адчувае мой стан, хоць не разумее толкам яго прычын. Ён робіць, што толькі можа, каб мне было лягчэй. Блазнуе як ніколі. Вынаходзіць розныя заняткі. Знаёміць мяне з разнастайнымі людзьмі. Але ўсё гэта ня можа вырваць мяне з той пустэчы, у якую я правальваюся ўсё глыбей. Адно толькі ўмацоўвае мяне — што я выканаў усе яе жаданьні. Нават тое апошняе, што так страшна мне баліць.

Апошні раз я бачыў Лізку ў панядзелак 23 ліпеня. Апошні раз! Як гэта страшна! Гэта канец усяго! І ўжо ніколі я яе ня ўбачу, не пачую яе голасу, не пагляджу ёй у вочы!

Не магу болей пісаць.

Берасьце, 5 жніўня 1923 г.

Учора вечарам да мяне прыйшоў Тонька. У яго была такая ўрачыстая фізіяномія. Ён падышоў да мяне і падаў руку:

— Віншую цябе, Ромка, і зычу, каб і надалей усё было як найлепей.

— Не разумею, з чым ты мяне віншуеш?

— Пачынаецца другі год тваёй працы выведніка. Ты казаў, што першы раз перасёк мяжу 5 жніўня 22 году.

— Сапраўды. Шчыра дзякую. У мяне зусім вылецела з галавы.

Тонька прынёс мне падарунак — прыгожы навюткі пісталет парабэлюм. Ведае сябар, чым мне зрабіць прыемнасьць.

Мне цяжка паверыць, што я ўсяго год працую ў выведцы. Столькі было падзеяў, столькі я бачыў трагедыяў, так шмат прыгодаў перажыў. Папросту не зьмяшчаецца ў галаве, што ўсё гэта магло здарыцца цягам аднаго году. Колькі сяброў ужо загінула! Колькі разоў я быў на валасок ад сьмерці! І ўсё-ткі я жыву і працягваю працаваць. Толькі псыхіку я цяпер маю трохі іншую, бо гэта не мінае бязь сьледу. І вялікі практычны досьвед. Тое, што я калісьці рабіў інстынктыўна, цяпер раблю свабодна, сьвядома, безь ніякіх намаганьняў.

Раней у мяне былі здаравейшыя нэрвы, затое цяпер я лепей умею трымаць сябе ў руках. Раней кожны пераход мяжы выклікаў у мяне шмат эмоцый. Цяпер іду цьвяроза, не чакаю ніякіх неспадзяванак, бо заўсёды ведаю, што мяне чакае. І ведаю, што я зраблю ў любым выпадку. Што са мной можа здарыцца? На кулі адкажу кулямі. Калі мяне параняць, то як ня буду здольны адступіць ці біцца далей — даб’ю сябе сам. Жывым мяне ня возьмуць ніколі. А калі нават так бы сталася, таксама ёсьць выйсьце — самагубства. Я знаю некалькі спосабаў зрабіць сабе сьмерць, ня маючы абсалютна ніякай зброі, ані атруты. Таму я гаспадар сябе. Пагатоў цяпер, калі нішто ўжо ня зьвязвае мяне з жыцьцём. А калі я загіну, маё месца заступяць іншыя. Пойдуць маімі сьцежкамі, і я буду працаваць далей. Толькі адна рэч засталася ўва мне з тых часоў — прага ўсё больш складанай гульні. А гульня робіцца ўсё лягчэйшая, таньнейшая. Аднак гэтая прага жыве ўва мне і прымушае ўвесь час спадзявацца на нешта цікавае, новае, чаго я ня ведаў дагэтуль.

За гэты год я дужа разьвіў сваю назіральнасьць і памяць. Калі я на працы, нішто не выпадае з-пад маёй увагі. Я схопліваю і ацэньваю сытуацыю адным позіркам, а інстынкт заўжды падказвае мне, што зрабіць. І я здольны — і гэта найважнейшае — схаваць свае сапраўдныя намеры і думкі пад шалупіньнем словаў. Мая праца ўжо стаміла мяне. Стаміла, бо знудзіла. Калі б мне ўдалося дарвацца да вялікай справы, дзе трэба было б плесьці складаныя інтрыгі, то можа, гэта напоўніла б маё жыцьцё. А так — пачынаю губляць ахвоту да ўсяго.