Читать «Чырвоная брама» онлайн - страница 4

— Сядайце.

Ён, запрасiўшы на канапу, сеў сам, i я сеў побач. Ён разглядаў мяне — што я за птах?

— Прабачце. Так незвычайна тут у вас. Як быццам на зямлi, але i ў небе. Вось брама...

Ён супакоiў:

— Чырвоная ад сонца. Быў вечар. Сонца заходзiла на пералом надвор’я. Я пакiдаў вёску, iшоў, малады, з чамаданам, у сьвет ня блiзкi. За браму выйшаў, азiрнуўся — чырвоная, з агню жывога. Сэрца зашчымела: што абяцае чырвань? Якi яшчэ пажар? Можа, вярнуцца? Не, пайшоў. А пазьней браму напiсаў. У тым колеры, у тым настроi.

Ён разважаў лагодна, нiбы ў агнiстай чырванi былi ўсяго толькi настрой ды колер. Але задумаўся. I тады я спытаў, перахапiўшы думку:

— Настрой i колер брамы спраўдзiлiся?

Ён галавою хiтнуў, нiбы ў згодзе з маёй здагадкаю, але змаўчаў. У думках, можа, адчальваў ад брамы, як усё сказаўшы i сказанага з мяне даволi. А мне адчальваць ад брамы нi ў якiм чоўне не было ахвоты. Я адчуваў, што тут ня проста брама — вiр, выток жыцьця, можа, з найпершых, i ад яго павiнны разыходзiцца кругi настрояў, думак, вобразаў, якiя не зьнiкаюць i не канчаюцца на пэўнай лiчбе, ня маючы канца i межаў, множацца бясконца, ад кожнага круга адскоквае наступны круг, за кругам — круг, як у вандроўках — за дальлю даль. Па iх мне б плысьцi, з круга на круг, калi ёсьць човен i я ў чоўне.

Але падняўся ён. Выйшаў на сярэдзiну майстэрнi, вачыма да сябе паклiкаў. Я падышоў, глянуў туды, куды i ён глядзеў: насупраць узвышалася сьцяна, якую нельга было з канапы бачыць, а на сьцяне ў два рады пад столь — карцiны. Я iх заўважыў, як завiтаў у майстэрню, ды адно цяпер убачыў, што тут ня проста сьцяна i ня проста карцiны — iканастас з нiбыта абразамi, рама да рамы, у кожнай выява, калi не чалавека, дык хвоi, дуба, крыжа, дарогi, печы, бусьлiнага гнязда, i ўсюды, у кожнай раме, дух чысьцiнi i сьвятасьцi, хоць i натура не бiблейская — зямелька родная. Мастацтва, якое будзiла ўва мне пытаньнi. Але мастак, як я пасьпеў заўважыць, не любiў пытаньняў пасьпешлiвых i недакладных, у лоб, як кажуць, з прысмакам прымiтыву мысьленьня цi дробных правакацыяў, чым прымушаў мяне сачыць ня толькi за словам, але за думкаю, якая слова магла не дачакацца, за настроем, што крынiчыў i слова, i думку. Я быў, вядома, вольны, як у вольнiцы, ён не навязваў свой лад размовы, але што тая воля, калi цiкавiлi загадка i яе адгадка?