Читать «Чырвоная брама» онлайн - страница 3

Iшоў апошнi год вайны — сорак пяты.

Iканастас

Я падымаюся на ганак, адчыняю высокiя дзьверы, за iмi паварочваю направа, торкаю пальцам у белае вока на сьцяне i апынаюся ў кабiне лiфту — лячу ў неба. Там — яшчэ прыпынак, белая сьцяна i на ёй тры вокi — выбiраю сярэдняе. Дзьверы адчыняюцца, i я бачу перад сабою ветлiвы iнтэлiгентны твар у срэбнай аправе гадоў.

— Праходзьце.

Магчыма, я недарэчы ўсьмiхнуўся, успомнiўшы восень, мастацкi салон на прасьпекце Скарыны ў Менску, адкрыцьцё выставы Анатоля Бараноў­скага. Было там шмат людзей. Я ўскiнуў сваё палiто на вешалку, а як выставу пакiдаў, падышоў да вешалкi i палiто апрануў, па кiшэнях — цап-лап: дзе шалiк? Аказаўся ў бакавой кiшэнi. На шыю ўскiнуў: ня мой? У мяне чырвоны, а тут — сiнi. Чужое палiто? Але ж старамоднае рацiнавае, шэрае, нават гузiкi як мае, блакiтам адлiвалi. Маё, такое самае, вiсела побач. На выхадзе з салону знаёмаму прызнаўся, як паблытаў д’ябал, а ён, ухмыльнуўшыся, кажа: “Ты азiрнiся”. Я азiрнуўся: палiто, да якога прымерваўся, было ўжо на плячах у Гаўрылы Вашчанкi, i сiнi шалiк быў у яго руках. Ну трэба ж улезьцi ў вопратку жывога класiка!

Цяпер я апынуўся ў прасторы мяккага сьвятла ды цёплых колераў. Агле­дзеўся. Тут паяднаныя былi два сьветы — зямны i нябесны. Тут быў сусьвет. Ня проста быў, а жыў у дзiўных кампазiцыях, формах, колерах, да сябе вабiў i ад сябе адпужваў, супакойваў i насьцярожваў, абяцаў рай i паказваў край пекла, каб людзi не падманвалiся ў сваiх празьмерных радасьцях. Стаялi сьветлыя хацiны, такiя дробныя ў пашчы сусьвету, што i сьвятло не ратавала ад хмарных думак: якiя самi — такiя нашы санi. Былi хацiны, у якiх нiхто ня жыў, патаналi ў высокiм быльнягу, сьляпыя ды глухiя, людзьмi пастаўленыя i людзьмi забытыя. Густою сiнiзною шыкоўна цьвiлi касачы, у зямное хараство, нiбыта на таемную вячэру, зманiўшы з неба маладзiк рагаты, хаваючы яго ў сiнiх сховах. З начное цемры да нябеснага сьвятла ўзьляталi конi, адкiнуўшы чырвоны пасак страху. У сьвятле лiхтарным, дзе промняў даўжыня была напэўна роўная шляху ад сонца да зямлi, раiлiся матылi, падобныя да палявых рамонкаў, i над iмi ўзвышалася трывожнае бяздоньне — ня тое неба, што жыцьцядайна i ласкава грэла кожны зямны парастак, а чырвоны космас i нават пазакосмас, у якiм плылi ня хмары, а планеты, кiпела-булькатала гняўлiвымi бурбалкамi расплаўленая магма. За чырваньню галактык з кратэраў агню ўзьляталi галавешкi, з якiмi разам ва ўсе бакi страляла каменьне попелу. Адтуль, нiбыта НЛА, зьнiжалася астыла-сьсiнелая iльдзiна сьмерцi, з якой, як з вымя дойнае каровы, цурболiў струмень жоўтай атруты, i той струмень, пралiты на людзей i вёскi, скарынку зямлi прабiўшы, дзе здаўна сеялi, дары зьбiралi, сьпявалi ды скакалi ў сьвяты, разьлiўся атрутнай жоўцю, i нам у рукi пайшло расьцi калосьсе не жыцьця, а сьмерцi. Вострымi пiкамi стаялi, нiбыта стражнiкi на службе, брамы цемры — вялi ў пекла, стаялi брамы сьвятла — паказвалi дарогу ў рай, брамы чакалi чыстых i нячыстых, праведнiкаў i зладзеяў, годных i халуёў, сейбiтаў i цмокаў — усiм хапала месца. Тут я адчуў, як загуляўся ў харастве прыроды i тым падмануўся ў задоўгiх радасьцях — схамянуўся i захiстаўся: за што схапiцца, каб утрымацца на сваiх хадулях? Убачыў перад сабою браму i рукi працягнуў да брамы. Але адскочыў: яна была з агню. Стаяў насупраць брамы слуп — агняны. На iм вiселi кубкi — чырвонае вугальле.