Читать «Чырвоная брама» онлайн - страница 11

Сьнiў тое, што якраз выдалася надоечы, нiбы хто ў галаве пракручваў нявыдуманую кiнастужку. Як выйшаў з мацi за парог роднага дому, як разьвiтаўся i пайшоў, як азiрнуўся, зьдзiвiўся, што брама за сьпiной чырвоная, нiбы ў агнi палала, хутчэй пакрочыў, каб не гадаць, не вагацца, iсьцi альбо вярнуцца, спужаўшыся той чырванi. А тым часам сутонела. Сьпяшаўся i на параход, каб не спазьнiцца. Як падыходзiў да Камарына, з дарогi ў змроку зьбiўся, шукаючы наўпрост шлях карацейшы, блукаў, праз малую рачулку пераскокваў i пакаўзнуўся, у касьцюме з чамаданам шаснуў у ваду па пояс. Адразу — i бяда, i радасьць. Бяда, што выкупаўся ў вопратцы, а радасьць — чамадан уратаваў, пасьпеўшы выкiнуць на бераг, не замачыў сухары, якiя мама сушыла яму ў дарогу. Мокры прыбег у Камарын на прыстань, а параходу нямашака — цяпер ужо ён пазьнiўся.

Сон i ня сон — усё як было.

Прачнуўся ад рогату. Усхапiўся: хлопец з дзяўчынаю над iм стаялi. Чым ён быў сьмешны? Тым, што пара ад яго ўгару валiла, як дым з трубы? А коўдры на плячах ужо не было. Звалiлася, як спаў? Не было i пад нагамi. Садралi ўначы з плячэй? Укралi?

Да ранiцы ў цяпле абсох. Падняўся з трума на палубу — сонца зьзяла над Дняпром, i чайкi кружылi над вадою, узьляталi і сыпалiся на ваду — лавiлi рыбу. Енк, вiзгат.

На палубе дзень прастаяў, любуючыся вялiкаю ракою.

У Кiеў параход прыплыў на схоне ночы. Агнямi былi ўсыпаныя абодва берагi i неба, i ўсе агнi, што там, па берагах ды небе, адбiвалiся ў рацэ. Усё навакольле здавалася адным неверагодным пажарам — палалi вада, зямля i неба.

Над параходам, памiж iм i небам, насустрач, адзiн за адным, плылi масты — даўжэзныя, ад берагу да берагу, залочаныя ручнiкi. Вiталi параход.

Усё бачылася загадкавым i новым, нiбы ў казцы. Пра коўдру ўжо ня думаў.

За кармою, над параходам i побач з iм, ляцелi, быццам варта, чайкi, як тыя самыя, што з Камарына праводзiлi, вялi ўсю дарогу, нiбыта лоцманы, каўчэг палешукоў. Крычалi, ранiцы ды сонцу радыя. I супакойвалi. Як са­праўды свае — крылатыя палешукi.

Пазьней, праз шмат гадоў, ужо ў сьвятле грунтоўнай сiвiзны, мастак згадае той час — прызнаецца:

— Я быў для Кiева як чысты аркуш паперы.

Тым аркушам, на якiм славянская сталiца пiсала свае аўтографы i чула за гэта толькi ўдзячнасьць, была найперш маладая душа. Яна нi з чым не спрачалася, адкрытая да новага жыцьця. На ёй ужо стаялi аўтографы Палесься? Ну, так. Але ж i Кiеў жыў з Палесьсем у згодзе, бо сам — Палесьсе.

— Я нi тады, нi пасьля не сумняваўся, што выбраў шлях i горад, якiя ня мог ня выбраць.

I ўсё жыцьцё дзiвiўся: адкуль, з якiх глыбiняў памяцi i генаў, узьнiкла тая маладая iнтуiцыя выбару?

Лёс? Рок? Наканаваньне? Яны вялi, цi ўсё гэта — прывiд, мiраж? Гаданьнi на картах?

Былi i карты.

Вёска гадала на тых, што выштукаваў-вымаляваў ён, Гаўрыла, бо iншых тады не было. Гадалi на вайну i мiр, што пераможа, на жыцьцё i сьмерць, на хлеб i галадуху, хто з прорвы вайны прыб’ецца да роднага парогу, а хто ўжо без вайны, як у вайну, вiрам накрыецца. Гадалi, каму куды дарога сьвецiць: у заробкi, у прымы цi замуж, у вучэльню цi пад крыж Гасподнi? Вясковым хлопцам, такiм, як Гаўрыла, сябрам па школе, вучэльня выпадала адна — чыгуначная ў Гомелi. Цi вiнаватыя карты, што кожнаму сьвяцiлi сталёвыя рэйкi? Картам верылi: рэйкi дык рэйкi — рамантыка дарогаў. А што самому паказалi? Калi ўжо здаў экзамены i быў залiчаны ў студэнты-чыгуначнiкi, раскiнуў перад сабою на зямлi тузоў, дам, каралёў, вальтоў, а там вада жывая, блакiтны шлях i птушкi над вадою. Дняпро, Прыпяць, Сож? Цi чаратовая Брагiнка? Кранула, як не кранала раней, прыгажосьць дам, вальтоў, каралёў, iх вопратак ды збройнай амунiцыi — сэрца заныла, нiбы iм здрадзiў. Вярнуўся ў вучэльню, забраў дакументы i — на параход.