Читать «Пахвалі пражыты дзень» онлайн - страница 23

— Ну, пайду. I што? Буду сядзець адна ў кватэры, у акно глядзець?

Учора суседка зноў расказала:

— Цяпер з цукрам гэтым неразбярыха. Лета, усе вараць варэнне, кампоты. Самагонку гопяць — даўно працую, ведаю, хто што варыць... Каманда паступіла ад загадчыцы: адпускаць на аднаму пакеціку на рукі. Адпускаю. Не ж, знойдзецца нехта, хто сапсуе настрой, крычаць пачне: «Колькі савецкай уладзе, а цукру нельга ўзяць уволю!» Дык і гавару ў адказ, што колькі савецкай уладзе, а самагоншчыкі не перавяліся. Не чуюць. Маўчаць. Адзін дзядзька тры кілаграмы падносіць. Нельга, гавару. «А вунь жонка!» Гляджу, стаіць жанчына, ківае. Ну, а трэці пакет — каму? «Дзіцёнак у машыне, ды і кіньце вы прыдзірацца!» Я што — бачу вашага дзіцёнка? Паказвайце. Прыносяць. Ён, дзіцёнак той, і хадзіць яшчэ не ўмее. Але ж — чалавек, трэба разумець. Атрымлівайце тры па- кеты. Не ж, усё роўна кнігу скаргаў патрабуе. «Вы мяне абразілі! Я, ведаеце, кім працую?!» Падала кнігу скаргаў. Не маю права не падаць. Толькі вось каб і для нас хто кніжку прыдумаў — на пакупнікоў пісаць. Няма такой. А раз няма, то пакупнік заўсёды можа цябе абразіць, выставіць дурнем перад дзецьмі, знаёмымі, кім заўгодна назваць-абазваць. А каму мне паскардзіцца? Калі толькі вось вам, суседзям.

Галіна Архіпаўна расказвае новую гісторыю...

* * *

Вярнулі нарыс. 3 абласной газеты. Быў неяк у Лоеве, пазнаёміўся там з цудоўным хлопцам — Сяргеем Суслам, рабочым ПМК-38 меліярацыі. Ён зусім нядаўна вярнуўся з Дэмакратычнай Рэспублікі Афганістан, дзе выконваў інтэрнацыянальны абавязак у складзе абмежаванага кантынгенту нашых войск. Заслужыў медаль, ордэн. Неаднойчы ўдзельнічаў у баявых аперацыях, глядзеў смерці ў вочы. Слухаў я тады яго і падумаў — а мог бы і загінуць. Уявіў маці, бацьку, сясцёр яго, сяброў... Добра, што ты вярнуўся, салдат!

I напісаў нарыс. Назваў «Святло бяроз». Ён, Сяргей, бачыў на афганскай зямлі ў снах палескія бярозы, а калі прыехаў у родныя мяс- ціны, першай справай — да іх, родных. Шчакой прытуліўся да ствала, бы да жывога. Пагладзіў даланёю.

Здаецца ж, і душу ўклаў у нарыс, але вярнулі. Растлумачылі: у мясцовым друку пра Афганістан пажадана пісаць інакш... Выслухаў, сарваўся: «Дык ад каго ж мы праўду хаваем?! Чаму не павінны землякі ведаць, што побач з імі жыве хлопец, якому, можа, трэба пакланіцца да зямлі?»

Вярнулі і вось гэтае кароценькае апавяданне — «Хаткі»: «У Зарэччы з двух бакоў абступаюць дарогу хаткі. Маленькія, несамавітыя. Побач з новымі дамамі яны — што неба і зямля. Але хаткі стаяць. Хаткі жывуць. Там-сям тонкім павуціннем цягнецца з коміна дым, па вечарах успыхваюць шыбы святлом. Шкада, што не ўсюды і дым з коміна, і святло ў вокнах...

Згарэла ў час вайны Зарэчча. Калі раён быў вызвалены ад чужынцаў, на папялішча вярнуліся людзі. 3 чаго пачынаць жыццё? Трэба ад- будоўвацца, не справа ж гэта — пад голым небам жыць, хоць і мірным стала яно.

— Мне, мужыкі, вялікая хатка не трэба,— змахваючы слязінкі з твару, ціха сказала Мар'я.— Пятро мой загінуў, а дзіцятка ад яго нажыць не паспела. Мне, мужыкі, складзіце маленькую хатку. Хопіць на адну.