Читать «Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі» онлайн - страница 94

– Няшчасны вы народ, – сказала пані Юзэфа.– Але будзь упэўнены, што пасля вайны гэта зменіцца. Маладыя людзі таксама даведаюцца, якое ў свеце жыццё, і не захочуць жыць далей у такой страшнай няволі і паняверцы.

– Нічога ў нас не зменіцца і нічога ўвесь народ аб лепшым жыцці ведаць не будзе. Бо хто што ведае, калі ацалее, дык нават ніводным словам з іншымі не абмовіцца. А калі б нават уся Расія пра гэта ведала, дык таксама нічога зрабіць было б немагчыма. Такі ўжо наш лёс. Толькі капіталісты, калі захочуць, здолеюць у Расіі новае жыццё пабудаваць. Але толькі тады, калі скінуць наш урад і ліквідуюць НКВД. Самі ж мы і праз тысячу гадоў не вызвалімся.

Не разумею, як я надумаўся расказаць усё гэта пані Юзэфе. Першы раз у жыцці некаму (і сабе самому) праўду пра ўсё гэта паведаміў. Шкадую нават пра гэта, але нічога ўжо не зробіш. Зрэшты, калі што, дык не прызнаюся, што такое казаў. Могуць забіць нават, але не прызнаюся. Злуюся на сябе і на пані Юзэфу, што такая размова ў нас адбылася. Ведаю, што нікому яна пра яе не данясе, бо і сама б тады была ліквідаваная. Але вельмі мне прыкра, што капіталістаў хваліў, а наш расійскі ўрад крытыкаваў.

З таго дня я пачаў часцей пра гэтыя справы гаварыць. Я ўжо нічога не хаваў, бо быў упэўнены, што нашы сюды ўжо ніколі не прыйдуць. Калі Германія вайну выйграе, тады наш урад ліквідуюць, НКВД павыразаюць і паразганяюць і свой парадак увядуць. Калі ж Англія з Амерыкай перамогуць, дык яны ўсё вернуць і тут, хутчэй за ўсё, ізноў будзе Польшча. Нягледзячы на тое, я баюся гэтых думак і пачаў дрэнна спаць па начах. Увесь час мне сняцца арышты, даносы, высылка ў лагер, турмы, экзекуцыі…

Аднак жа і шчаслівы я быў, калі жыў у Расіі і пра ўсё тое, што цяпер ведаю, нічога не ведаў. Што з таго, напрыклад, што я цяпер маю добры касцюм, чаравікі і гадзіннік, калі тут кожны мае гадзіннік і ў скураных чаравіках альбо ботах ходзіць. Альбо тутэйшая добрая ежа… Калі яна ёсць заўсёды, дык і думаць аб ёй няма чаго. А як у Расіі часам фунт цукру на паёк атрымліваў, дык ганарыўся і быў вельмі задаволены, бо ведаў, што цябе надзвычайна адзначылі і атрымаў ты вялікае шчасце. Натуральна, былі мільёны такіх, хто заўсёды галадаў і ў рыззі хадзіў. Але што мне было з таго? Кожны ж пра сябе павінен дбаць. Я ж належаў да лепшага класу, быў афіцэрам і камсамольцам, таму мяне мусілі болей цаніць, чым нейкага там абывацеля. А цяпер як парабак я жыву лепей, чым раней як афіцэр, але ніякай спецыяльнай павагі не маю, кожны мяне дурнем лічыць і ніхто мне не зайздросціць. Там я мог з часам высокае становішча заняць, а тут да канца жыцця парабкам застануся. А калі нават ажанюся тут і здолею ўласную гаспадарку закласці, дык такіх гаспадароў тут поўна паўсюль… Раней я думаў, што з’яўляюся вельмі шчаслівым чалавекам, бо жыву ў Расіі, а не за граніцай. А цяпер ведаю, што гэта было маё глупства. Але ад гэтага я лепей не пачуваюся.