Читать «Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі» онлайн - страница 93

Сяргей Пясецкі

Пачаў я паволі літары пазнаваць, а таксама чытаць і пісаць. А размаўлялі мы цяпер толькі па-польску. Адзінае, калі я чаго не мог добра зразумець, дык пані Юзэфа па-руску мне тлумачыла.

Аднойчы спыталася яна ў мяне аб жыцці ў Савецкім Саюзе. Папрасіла:

– Скажы мне, Янка, праўду, як вы ўвогуле там жывяцё? Я пра гэта сама шмат ведаю, але і ты можаш мне шмат цікавых рэчаў распавесці. Добра разумею, што вы няшчасныя і што з дзяцінства так выхаваны, каб ніколі праўды не казаць. Адно дзяўбецё, як папугаі тое, што вам савецкая прапаганда ў галаву ўбіла. Але ты тутэйшае жыццё добра паглядзеў і можаш яго з вашым параўнаць. Таму скажы, ці лепей табе было ў Расіі і ці сапраўды жыццё рускага народу лепей за наша?

Задумаўся я: што ёй сказаць? Скажу праўду – чорт яго ведае, што з таго можа ў будучыні атрымацца! Калі нашы сюды вернуцца, дык яна можа на мяне ў НКВД данос зрабіць. Калі ж і далей буду хлусіць, дык падумае, што ў мяне фальшывы характар. Яна, пэўна, убачыла, што я баюся шчыра адказаць і так азвалася:

– Ты ў мяне жывеш даўно і ведаеш, якая я. Можаш мне смела ўсё казаць і быць упэўненым, што ніякай прыкрасці з гэтага ты мець не будзеш. Я і без цябе вельмі шмат ведаю аб жыцці ў цяперашняй Расіі. І не толькі аб Расіі, але і пра ўвесь свет. Сама заўсёды гаварыла і гавару табе толькі праўду. А ты альбо хлусіш, альбо выкручваешся, каб праўду не казаць. Я нават падумала, што ты вельмі хітры і вераломны, хаця я да цябе як маці да сына стаўлюся і ўсё што магу раблю, каб табе тут добра было.

Зразумеў я, што мушу ёй праўду расказаць… Такую праўду, аб якой я нават думаць не хачу. Зрэшты, калі тут Польшча будзе, дык я нават не вельмі рызыкую. Бо ў Расію вырашыў ніколі добраахвотна не вяртацца, паколькі тут як парабак жыву лепей і з’яўляюся больш шанаваным чалавекам, чым у Расіі як афіцэр.

Азірнуўся я, каб пераканацца, ці не чуе нас раптам яшчэ хто-небудзь, і гавару ёй:

– Жылі горш, чым у вас псы. Нічога ў нас добрага не было, няма і ніколі не будзе. Працуем без канца і краю, але нават дрэннай ежы ўдосталь не маем. І кожны кожнага баіцца. Мяне дома маці і бацька баяліся, бо ў школах намаўлялі нас за бацькамі сачыць і ўладам пра ўсё даносіць. Не было ні адзення добрага, ні абутку, ні ежы. Хадзілі ў лахманах, галадалі і верылі, што гэта вялікае шчасце. Бо думалі, што за граніцай яшчэ горш. Што ў вас людзі зямлю ядуць і кару з дрэваў.

– А ці не маглі па радыё загранічным пачуць альбо ад старэйшых людзей даведацца, як дзе ў іншым месцы людзі жывуць альбо ў Расіі да рэвалюцыі жылі?

– За ўсё сваё жыццё я такога радыё, каб можна было загранічныя станцыі слухаць, і не бачыў нават. А старыя людзі пазагінулі альбо вымушаныя маўчаць. Толькі калі я сюды прыйшоў, дык убачыў упершыню, як добра могуць людзі жыць. Спачатку нават думаў, што ўсё гэта – капіталістычная прапаганда, альбо што тут усе – буржуі. Толькі потым пераканаўся, што тут нават рабочы мае такое жыццё, аб якім мы і марыць не можам. Шмат рэчаў я дагэтуль зразумець не магу. Але добра разумею тое, што нас падманвалі ўсё жыццё.