Читать «Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі» онлайн - страница 30

– Хочаш атрымаць пяць рублёў на цукеркі, дык здымі сукенку і пакажы мне плечы.

– Гэта ж сорамна, – кажа яна. – А навошта вам?

– Няма чаго стыдзіцца, – гавару. – Я чуў, што татусь і мамуся цябе б’юць. Таму хачу паглядзець, ці маеш ты сляды ад біцця.

– Татусь мяне ніколі не б’е, а мамуся часам ды ляпне.

– Дык пакажы плечы, бо не веру табе.

Зоська зняла сукенку, і я пільна агледзеў яе плечы. Але ніякіх сінякоў, ні пазнакаў ад біцця не ўбачыў. Даў я ёй пяць рублёў і пытаюся:

– Скажы шчыра: ці б’юць цябе ў школе?

– Навошта? – спыталася яна.

– Як навошта?… Я добра ведаю, што вас, дзяцей, настаўнікі і ксёндз заўсёды б’юць.

– Не, – сказала яна. – Гэта няпраўда.

Дзіўная гісторыя! Ніякай раны на ёй, ні слядоў ад біцця не знайшоў. Але можа, яна прывілеяваная і выслугоўваецца перад сваімі крыважэрнымі настаўнікамі? Напэўна, так яно і ёсць. Бо інакш гэтага зразумець немагчыма!… Аднак жа і хітрая тая Зоська. Не здраджвае сваім настаўнікам і ксяндзам. Такая малая, а ўжо добра выдрэсіраваная. Мусіць, нічога з яе карыснага для нашага Савецкага Саюзу не атрымаецца. Напэўна, яна капіталістычная піянерка і за бацькамі, а таксама за іншымі вучнямі сочыць і робіць даносы ў фашысцкі НКВД. Інакш немагчыма.

7 лютага 1940 года.

Ліда.

Заўчора ўвечары я пайшоў у кіно. Не кіно, канешне, мяне цікавіла, паколькі я даведаўся, што не так даўно прыехала новая партыя саветак. Падумаў сабе: можа, і я падчаплю якую з іх, бо з тутэйшымі буржуйкамі нічога не атрымліваецца. Кожная пысу задзірае ажно пад столь. Нават размаўляць з намі не жадаюць. Таму прыйшоў я ў кіно і бачу: натуральна, саветкі ёсць. Па дзве, па тры, ходзяць, смяюцца, сланечнікавыя семкі лузгаюць і на мужчынаў зацікаўлена зыркаюць. І нашых хлапцоў таксама шмат сабралася, каб дакладна новы тавар агледзець.

Я некалькі разоў перад кіном прайшоўся і назіраў, каторую б падчапіць. Вядома, што і яны дзеля таго ж сюды прыйшлі. Але як афіцэр я хацеў выбраць сабе троху палепей, бо сярод іх страшныя выдры бываюць. Урэшце лепшую адну заўважыў. Троху да Дуні падобная і з выгляду вельмі далікатная. Набліжаюся я да яе і гавару:

– Здаецца, я вас аднекуль ведаю.

– І мне так здаецца, – сказала яна.

– Дык, можа, у кіно сходзім?

– Чаму не, – сказала яна. – Толькі я грошай на білет не маю.

– То я табе куплю.

– Калі так, дык хадзем.

Развіталася яна з каляжанкамі, і мы пайшлі. Фільм быў вельмі добры. Нават запішу для памяці. Карацей, у адным калгасе кепска ішла работа. Ні разу згодна з планам нормаў прадукцыі не адолелі. Пасылалі туды і інструктараў, і камісіі розныя, але нічога: усё тое ж самае. Здавалася, што ўсё там ёсць, што трэба для працы, аднак вынікі заўсёды былі сумныя. Колькі ўжо старшыняў калгасу саслалі ў лагер ці нават куды далей, але ў кожнага наступнага адбывалася ўсё тое ж самае. Урэшце паслалі туды – дзеля даследавання той загадкавай справы – адну камсамолку. Паехала нібы для “культасветніцкай” працы, ну і “чырвоны куток” арганізаваць. Вось прыехала яна і працуе як належыць, а тым часам усё навокал азірае і шкоднікаў шукае. А да яе прыміндаліўся начальнік трактарнай станцыі. Зграбны мужык і малады. Яна таксама была прыгожая. Пачалі яны між сабою рамансаваць. Разам кніжкі чытаюць, разам на сходы ходзяць, разам спяць. Карацей: культурна час праводзяць. Ён у яе і закахаўся, а яна ў яго. Ён хацеў, каб яны адразу ажаніліся. Але яна сказала, што трэба счакаць да восені, калі галоўныя працы будуць скончаны. Бо на першым месцы – абавязак, каханне ж – на другім. Ён мусіў пагадзіцца, але зрабіў гэта вельмі неахвотна і быў незадаволены. Гэта падалося ёй дужа падазроным. Таму пачала яна ўважліва за ім назіраць і аднаго разу – калі ён быў на трактарнай станцыі – усё ў ягоным пакоі абшукала і знайшла картку на замежнай мове. Паколькі не магла яе прачытаць, але зразумела, што справа падазроная, дык яна тую картку ўзяла і ўначы пешшу трыццаць вёрст да горада адваліла. Там перадала картку ў рукі начальніку НКВД. Ён картку сфатаграфаваў, камсамолку адвёз адразу аўтамабілем і высадзіў паблізу калгасу. Сказаў картку на месца пакласці, каб той злодзей не заўважыў нічога. Ёй жа загадаў сачыць за ім далей… Вось надышла восень. Ураджай быў добры як ніколі. Раптам заўважыла яна, што яе кавалер спахмурнеў. Зразумела яна з-за гэтага, што яму дужа не падабаецца, што калгас можа пачаць развівацца. Таму яна яшчэ ўважлівей за ім сачыла і ўбачыла адной ноччу, як ён у горад паехаў і адтуль нейкі пакунак прывёз. Разгарнула яна той пакунак, і аказалася, што ў ім была гадзіннікавая бомба англійскай вытворчасці. А наступнай ноччу яна заўважыла, што ён з ложка, у якім яны разам спалі, паціху вылез і з хаты выйшаў. Ну яна наводдаль за ім. І ўбачыла, што подлы сабатажнік падклаў бомбу пад грэблю, якая рэгулявала ўзровень вады ў возеры. Такім чынам хацеў ён калгасныя палі вадою заліць і ўвесь ураджай знішчыць. Пакінуў ён бомбу пад грэбляй і пайшоў на трактарную станцыю, каб мець тлумачэнне: куды хадзіў… калі яго хто спытае. А яна тым часам бомбу з-пад грэблі дастала і ў возера ўкінула. Потым здолела дадому першая вярнуцца. Бомба выбухнула ў возеры, але шкоды вялікай не зрабіла. Усе зразумелі, што гэта быў замах на калгаснае дабро, і старшыня паведаміў пра тое ў НКВД. Адразу прыехалі ўлады і зрабілі сход. Старшыня выступіў з прамовай і паведаміў, што сярод іх ёсць сабатажнік, каторы здаўна шкодзіць працы, а зараз хацеў увесь іх ураджай знішчыць. Тут жа выступіў той сабатажнік і таксама заклікаў да пільнасці і сцвярджаў, што злачынца, напэўна, прыйшоў з гораду. Толькі тады камсамолка выступіла і абвесціла: