Читать «Пад знакамі Арла й Пагоні» онлайн - страница 70

39. Плынь

Некалі ў антычныя часы гаварылі, што ніхто два разы не ўваходзіць у такую самую раку. У гэтай філязофскай заўвазе сказана вельмі многа, і на яе тэму можна доўга разважаць. А так наогул — у чым тут справа? Па-першае, час не стаіць, а безупынна плыве, кожная мінулая сэкунда належыць ужо гісторыі. Па-другое, разам з часам усенька наўкола зьмяняецца, чаго мы не прыкмячаем у штодзённасьці, а толькі праз гады й эпохі. Гэта самы надзейны інтэлектуальны занятак у роздумах наконт будучыні польска-беларускага сужыцьця. Бо не бывала так, каб суседнія народы маглі на вякі вечныя заставацца ў несьціханай варожасьці ды ўзаемнай ізаляванасьці.

Палякаў і беларусаў прымусіць пайсьці насустрач адзін аднаму, перш за ўсё, самое жыцьцё. Беларусь уяўляе сабою найкарацейшы й цалкам цывілізаваны шлях на неабсяжны гаспадарчы ўсход, на Маскву, Урал і Сыбір (а там глядзіш, і Кітай зь Японіяй побач). Такая фантасмагорыя прышлых гадоў, рэальная аднак толькі пры той умове, калі Рэспубліка Беларусь умацуецца як самастойная дзяржава, а суседзі перастануць успрымаць яе як часовую зьяву на палітычнай мапе Эўропы. Пакуль што маем дачыненьне з адміністрацыяй і ўрадам у ёй тыпова каляніяльнымі, якія хварэюць з?за распаду Маскоўскай Імпэрыі, і ў выпадку спробаў аднаўленьня яе гатовыя стацца ейным пляцдармам, свайго роду Вандэяй (славутай у Францускую рэвалюцыю правінцыяй, якая дала апору каралеўскай контррэвалюцыі).

Разьвіцьцё падзеяў усё ж прадказвае прыход да ўлады ў Беларусі патрыятычна настроенага маладога пакаленьня, якое не дазволіць падзяліць краіну паміж суседзяў, не сустрэне яе лёс сумнавядомай постюгаслаўскай Босьніі й Герцагавіны, якую расьцягвалі Сэрбія й Харватыя. Тады Рэспубліцы Беларусь акажацца бліжэй у Эўропу цераз польскія порты на Балтыцы ды прысутнасьцю сваіх тавараў на гэтым рынку, які ўжо інтэгруецца паступова з Захадам. Выехаць у шырокі сьвет на плячах палякаў...? У гэтай стылістычнай фігуры зь іранічнай афарбоўкаю знаходзім зерне праўды: самая беларуская культура ў выразнай меры прабівалася са сваёй замкнутасьці часьцей менавіта праз варшаўскае пасярэдніцтва, у чым лёгка дашукацца абумоўленасьці гістарычнай мінуўшчынай.

Зьменіцца мэнталітэт беларуска-польскага суіснаваньня. Адыход пакаленьняў з душою, прастрэмленай адвечнымі крыўдамі на сябе — у выніку пражываньня значнай часткі польскага народу ў заходнебеларускай правінцыі — здыме з парадку дня „крэсавы” шавінізм як вялікую перашкоду ў ліквідацыі двухбаковай закамплексаванасьці. Адначасна з гэтым зацікаўленьне беларускай культурай набудзе болей аб’ектыўныя падставы, без аспэкту польскіх элемэнтаў у ёй, што так прыцягвалі, напрыклад, згаданых творцаў з Лодзі. Зьнікне тып паляка, які глядзіць на Беларусь як на колішнюю ўскраіну Польшчы. Тая Рэч Паспалітая Абодвух Народаў канчаткова аддаліцца ў нябыт і стане далёкім сьведкам двухбаковай гісторыі.