Читать «Гаспадар-Камень» онлайн - страница 11

— Не грашы, Пётрык,— уздыхнуў бацька.— Не наракай надта ды не скардзься. Нi на сваю долю, ні на чужых людзей. Хто-хто, а ты абжыўся ўжо. Зямлі, лесу вунь колькі маеш. Усе здаровыя, усе дома. Мае парассыпаліся, яшчэ не абладаваныя... Гіполь — за светам, жонку i двое дзяцей мне на рукі пакінуў. А за светам, сусед, усяк бывае... Людзі там зборныя... Бывае, каторы хцівы i за капейку можа забіць чалавека... Не дай божа! — паражагнаўся.— Алесь без работы... Хто ж ведае, што яму скажа суд... I яго,—кіўнуў на Янку,— сёлета, як сказалі, у армію забяруць. Адзін з мужчын застануся ў хаце. А якая ўжо ў мяне сіла! I на колькі яе! Вунь колькі ўжо гадоў наскрэбалася... Але, што ні кажы,— уздыхнуў,— страшней за ўсё, калі вайна будзе... Чый-чый край, а наш то не ўсцеражэцца ад яе... Хто калі ні ідзе на Расею, хто калі з яе ні ўцякае, усё праз нашу зямлю шыбуе, топча, паліць, кроў лье...

— Шлёма божыцца: сёлета вайна пачнецца... — уздыхнуў i Гарбацэвіч.— Кажа, не размінуцца Мікалай i Вільгельм, схопяцца загрудкі... Чорт яго ведае, адкуль ён гато знае...

— Мікалай i Вільгельм то хай бы, колькі хацелі, адзін аднаго за чубы цягалі, але хай бы людзей сваіх у калатнечу не ўцягвалі... — паразважыў бацька.— Бо пяпер жа страшнейшая вайна будзе, чым крымская ці японская. Усе кулямётаў, аэрапланаў, караблёў, яшчэ ўсякай сакрэтнай халеры нарабілі ды назапасілі... Цяпер больш як калі паб'юць людзей... Цяпер, можа, ужо зусім звядуць свет...

Янка слухаў, адчуваў: пачнецца вайна — i яго забяруць. Але, як i кожны малады, вельмі не баяўся. Бо не ведаў, што гэта такое. Як ні расказвалі пра яе былыя франтавікі, інваліды, як ні страшылі старэйшыя кабеты — сіроты, удовы, маткі,— а ён усё роўна думаў пра вайну найперш як пра нейкую гульню, дзе можа выявіць сваю кемнасць, смеласць, лёгка перамагчы непрыяцеля, дастаць геройскіх узнагарод, як мелі ix каторыя мужчыны з вёскі, што раней ваявалі i засталіся жывыя.

— Хіба сцежка тая вузкая, што цяжка размінуцца? — паабураўся Гарбацэвіч.— Ці без вайны пражыць няможна? Што за людзі!!! Што за характар!!! Пажывуць крыху ў міры, адбудуюцца, пад'ядуць, нагадуюць маладой сілы — i пайшлі таўкці адны другіх!

— Немяц сорак гадоў ужо, лічы, не ваяваў. Нарасло, як ты кажаш, i сілы, нарабіў i ўсякай зброі — дык свярбяць рукі... I вочы на чужое гараць... Надта у паноў...

— Божа мой, божа! — паківаў галавою Гарбацэвіч.— Колькі ўжо будзе гэтая завідушчасць i заграбушчасць?!

— A заўсёды, сусед... Нічога няма на свеце страшнейшага, чым вайна. Лепш недаядаць, недасыпаць ці ўсякія знявагі цярпець, але не ваяваць. Усё тады, што ні сажнеш, скосіш ці выбераш, як у прорву ляціць. Вайна ж ненаежная. Давай i давай без канца ў яе горла. A колькі людзей, i вайскоўцаў, i цывільных, гіне, колькі калек, сірот, удоў, колькі зямлі пусцее i дзічэе... Мы то, старыя, пражылі сваё, нам час ужо i аддаваць богу душу, а вот яны,— кіўнуў на Янку i Віцю,— яшчэ ж, лічы, не жылі, нічога не бачылі... Iм цяпер сама жыць!