Читать «Удзячнасць і абавязак (літаратурна-крытычныя артыкулы і нататкі)» онлайн - страница 45

Маякоўскі быў вельмі вялікай, выдатнай асобай, таму і яго трагічныя пачуцці — сапраўдныя, гэта значыць — высокія. Ён не рабіў трагедыю з прышчыка на ўласным носе. Ён вельмі тонка — незвычайна тонка — адчуваў мяя«у паміж вялікім і смешным і ніколі не зрываўся ў смешнае.

Колькі мы ведаем паэтаў — здольных, надзеленых уменнем здзіўляць метафарамі, вобразнымі асацыяцыямі, рыфмамі, але— зусім не вялікай душы, не моцнай волі, не маштабнага мыслення, дробных і нікчэмных як асобы, як грамадзяне. Такім ніколі не стаць буйнымі, а тым больш — вялікімі. Таму што ўсё вызначаецца асобай. З гэтага і трэба пачынаць, аб гэтым і трэба перш за ўсё клапаціцца. Галоўнае — быць Чалавекам і Грамадзянінам з вялікай літары. Як Маякоўскі, які быў вялікі ва ўсім. У марах і жаданнях. Помніце? «Моих желаний разнузданной орде не хватит золота всех Калифорний». У нянавісці да тыранства рэакцыі і да цемрашальства. Помніце? «Я тебя, пропахшего ладаном, раскрою отсюда до Аляски!» У любві да свабоды, да Рэвалюцыі, да Радзімы. Помніце? «П я, как весну человечества, рожденную в трудах и в бою, пою мое отечество, республику мою!»

Як творчую асобу незвычайна моцную і яркую (паэт-рэвалюцыяпер, паэт-гігант), Маякоўскага ненавідзелі не толькі ворагі Рэвалюцыі і сацыялізме, усіх масцей нядобразычліўцы новага ладу. Яго ненавідзела таксама (больш дакладна: баялася і ненавідзела) пасрэднасць з пісьменніцкага і журналісцкага асяроддзя, якую ён вельмі трапна ахрысціў «літаратурнай шаціяй».

Яна не магла дараваць яму волатаўскага чалавечага (не ў фізічным сэнсе) і паэтычнага росту і ўзненавідзела яго так, як толькі можа пасрэднасць ненавідзець генія: злобна, дробна, баязліва, задыхаючыся ад зайздрасці, ад уласнага смуроду, які яна распускала вакол яго імя. І не толькі ненавідзела, але і помсціла, старалася помсціць — бо бяздарнасць у літаратуры і мастацтве не была бяздарнасцю ў справах практычных і жыцейскіх, у справах службовых і адміністратарскіх. Па нашых сённяшніх уяўленнях, Маякоўскаму павінна было быць вельмі цяжка. Але ён не здаваўся. Ён ведаў, што іменна гэта і ёсць яго адзіны шлях, яго вялікі лёс.

Это время — трудновато для пера, но скажите вы, калеки и калкши, где, когда, какой великий выбирал путь, чтобы протоптанной и легше?

7

І, нарэшце, яшчэ аб адным уроку Маякоўскага.

Пачынаючы ад школьнікаў і канчаючы акадэмікамі, у нас усе больш-менш пісьменныя людзі любяць цытаваць радкі паэта аб тым, што «паэзія — тая ж здабыча радыя» і што працаўніку ў паэзіі даводзіцца дзеля аднаго слова пераводзіць «тысячы тон слоўнай руды». І, здаецца, асабліва ахвотна карыстаюцца гэтай цытатай таварышы, якія залічаюць сябе да работнікаў пяра. Тое, што мы ведаем на памяць што-кольвечы з Маякоўскага,— добра, нават варта пахвалы. Горш, што пададзеныя вышэй радкі цытуюцца многімі занадта лёгка, амаль машынальна, намарна, у той час як у іх выказана вельмі і вельмі сур'ёзнае папярэджанне ўсім, хто бярэцца ці думае брацца за «сціло». Права зрабіць гэта папярэджанне Маякоўскі ў поўным сэнсе слова выпакутаваў, і крылаты выраз пра «здабычу радыя» — самая дакладная характарыстыка яго адносін да пісьменніцкай працы. Легкадумнае стаўленне да пісання вершаў як да занятку несур'ёзнага паэта абурала: «Калі ж зразумеюць, што паэзія праца, што месца трэба і час ёй».