Читать «Удзячнасць і абавязак (літаратурна-крытычныя артыкулы і нататкі)» онлайн - страница 22
Ніл Гілевіч
Гама пачуццяў і настрояў у апошніх лірычных вершах паэта — шырокая, хаця пераважае, бадай, не выказанае прама пачуццё ўдзячнасці жыццю і лёсу, змешанае з пачуццём шчымлівага прасветленага смутку. Чаму смутку — зразумела: рэху далёкай вясны не вярнуцца, «што сэрцу дорага было» — хоць і цяжка ў гэта паверыць — «адгаманіла, адкукавала, адышло». Чалавечныя і па-чалавечы вельмі пранікнёныя радкі.
Крыху асабняком сярод лірычных споведзей кнігі стаіць выдатны верш «Не з горшых той сусед...». Яго эмацыяльная афарбоўка наскрозь іранічная, а гэта якасць у лірыцы паэта спатыкаецца не часта. Верш прысвечаны суседу — «трунару» і «далакопу», які старанна і акуратна ўсё зробіць для сябра-нябожчыка: і «даўгавечную хату» саб'е з дошак, і прамову жалобную скажа — нават не адну, і засыпле зямлёю. «Пасля прыляжа, смерці лёкай, з рыдлёўкай разам на траву... «Ну вось — і гэты ўжо далёка, а я працую. Я жыву!» Наўрад ці калі-небудзь гісторыкі літаратуры назавуць імя суседа, якому «прысвечаны» (без подпісу) гэты страшны сатырычны партрэт, хаця повад для яго напісання быў, вядома ж, не абстрактны. Але вартасць і значэнне твора не ў канкрэтнасці адрасата, а ў той забойчай сіле іроніі, якое хопіць на ўсіх падобных «лёкаяў смерці» і сёння і ў будучым
Як і заўсёды ў Куляшова, так і ў вершах гэтай кнігі ўражвае сацыяльная або філасофская значымасць метафары. У аснове пераносу значэння слоў ляжаць асацыяцыі не вузка-асабістага, камернага, а абавязкова сацыяльна-грамадскага характару. Так ужо была настроена душа паэта, што кожны рух пачуцця і думкі ў яго «вязаўся» з вялікім светам людскіх хваляванняў і трывог. Яго метафары і мастацкія параўнанні такія ж буйныя і маштабныя, як і яго задумы. Нярэдка на адным метафарычным вобразе трымаецца ўвесь твор цалкам («Пастух», «Мой Новы год», «Слова пра вала»).