Читать «Удзячнасць і абавязак (літаратурна-крытычныя артыкулы і нататкі)» онлайн - страница 13
Ніл Гілевіч
Якая надзвычайная экспрэсіўнасць вобраза, якая адмысловая і зайздросная для васемнаццацігадовага паэта чаканка радка!
Побач з узорамі пейзажнай лірыкі, звязанымі з народнай міфалогіяй, у творчасці Багдановіча ёсць нямала пранікнёных радкоў аб велічы і харастве прыроды, напісаных у строга рэалістычнай манеры.
Свет прыроды, бясконца разнастайны ў сваіх формах, гуках і колерах, любою парою года і ў любую часіну дня хваляваў паэта то як урачыстае свята ў гонар вясны і сонца, калі хацелася радасна крыкнуць: «Прывет табе, жыццё на волі!» — то як інтымная сустрэча з любай сэрцу дзяўчынай, калі хацелася ціха, пяшчотна сказаць: «Добрай ночы, зара-зарапіца», то нібы сумнае развітанне з нечым дарагім і блізкім, калі сціскалася тужліва сэрца і хацелася плакаць, як «плакала лета, зямлю пакідаючы».
Вершы Багдановіча аб прыродзе здзіўляюць сваёй маляўнічасцю, тонкасцю і дакладнасцю ў перадачы абрысаў і ліній, фарбаў і гукаў. Прыгадайце яго дзівосны акварэльны малюнак: «Вечар на захадзе ў попеле тушыць кучы чырвоных кавалкаў вугля...» Таго, хто хоць раз любаваўся, як дагарае летні дзень і апускаюцца ціхія цёплыя прыцемкі, хто ў такія хвіліны аддаваўся ўвесь зроку і слыху,— верш не можа не зачараваць. Як хораша перададзена вячэрняя ціша, калі «вецер лістка не зварушыць, не скалыхнуцца ні траўкай паля», як дакладна, трапна і зрокава ярка акрэслена кожная прыкмета: і «цёмныя цені ў лагчыне», што сталі даўжэйшымі, і «птушкі прыстаўшай палёт», што здаецца марудным, і бледна-сіні маладзік, што сумна плыве ў зялёным, як лёд, небе, і маркотныя сняжынкі зорак, і пакрытае шызай расою збожжа...
Усе дванаццаць радкоў верша так гарманічна злучаны ў адно цэлае, так моцна спаяны адным настроем, адным спакойным і меладычным рытмам, што ў выніку маем малюнак надзвычайны па выразнасці і сіле эмацыянальнага ўздзеяння. У вершы дасягнуты той узровень мастацкасці, калі, як кажуць, і мастацтва не заўважаеш. У ім не знойдзеш ні крупінкі таго, што было б разлічана па чыста вонкавы эфект. Перад намі тая незвычайная ў сваёй звычайнасці прастата і тая крыштальная яснасць, якія складаюць адметную рысу творчасці сапраўды вялікіх майстроў паэтычнага слова.
Багдановіч не любуецца хараством чароўных пейзажаў зводдаль, не стаіць недзе збоку; ён — сярод прыроды і ў самой прыродзе, нібы яе неад'емная частачка чуйпая да ўсяго, што дзеецца навокал. У вершы «Цёплы вечар, ціхі вецер, свежы стог» паэт сам сказаў аб сваёй духоўнай еднасці са светам прыроды:
Так, толькі зліўшыся з прыродай душой, можна ўбачыць, як дрыжаць ад ветру зоркі, і пачуць, як расце трава. Знамянальным у гэтым сэнсе радком пачынаецца верш Багдановіча «Ноч»: «Ціха ўсё было на небе, зямлі і на сэрцы». Паспрабуйце адкінуць або замяніць чым «і на сэрцы» — і ўсё разбурыцца: страціцца нешта вельмі істотнае не толькі ў настроі верша, але многае страціць і сэнс.
