Читать «Доўгая дарога дадому» онлайн - страница 2

Пачаў сябе памятаць, можа, гадоў зь пяцi. Першыя мае ўражаньнi ад навакольнага сьвету, аднак, зьвязаныя з возерам.

Мой сябра Валодзя Галавач, старэйшы за мяне на тры цi чатыры гады, аднойчы сказаў: пойдзем на возера. Канешне, гэта было дужа зманлiва, але ж далёка — можа, кiлямэтры два. Для пяцiгадовага то сапраўды цэлы сьвет. Прытым усё самавольна, без дазволу бацькоў. I вось мы пайшлi. Трэба было перайсьцi поле, iльняную нiву, пералезьцi цераз глыбачэзную, страшную аўражыну, узьлезьцi на крутую гару [ — ] і ўжо зь яе бачным рабiлася возера, якое няроўным блiшчастым лапiкам разьлеглася ў лесе. Той бераг таксама гарысты, круты, парослы ельнiкам ды дубамi; а на гэтым — хмызьняк, драбналесьсе. Перад самым возерам такi спрытны беражок зь пясчанай водмельлю, збоч вялiзная крутая гара з дубамi. Казалi, там некалi было паганскае капiшча. I вось я ўпершыню ўбачыў гэткi цуд. Надвор’е было цiхае, летняе, дык той бераг спакойна вiсеў у вадзе ўнiз галавой — i елкi, i дубы. Toe захапляла. Усё самае рамантычнае ў маiм дзяцiнстве зьвязанае менавiта з тым возерам. Пасьля там купалiся, вудзiлi рыбу, лавiлi ракаў, — тыя яшчэ вадзiлiся. Калi трохi падрос, памятаю, хадзiлi ноччу са смаляком. Смаляк запалiш, а яны вакол выпаўзаюць на водмель, нават страшнавата робiцца. А то засунеш руку ў падмытае карнявiшча на беразе, а ён — цоп за палец, i цягнеш яго. Трохi далей на балоцiстым беразе ў хмызьняку жылi бабры, ладзiлi свае хаткi. Часам можна было бачыць (асаблiва ўвечары), як яны плывуць, што-небудзь цягнучы да свайго жытла.

Цiкава зазначыць, што за час, якi мiнуўся з моманту маiх першых уражаньняў ад возера, шмат што — калi ня ўсё — у навакольлi зьмянiлася. Ня стала прыазёрных вёсак, пабурылiся ў вайну, ды так i не аднавiлiся мястэчкi, паадыходзiлi ў iншы сьвет людзi. А возера нiколькi не зьмянiлася. Усё той жа бераг, тыя ж яго абрысы, водмель i зарасьнiкi трысьнягу побач. I нават тры старыя алешыны на беразе як расьлi на пачатку мiнулага стагодзьдзя, так растуць i цяпер. I той бераг такi ж круты i лясiсты, недаступны нi зiмой, нi ўлетку. Сапраўды, неўмiручае i нават нязьменнае мiлае маё азярко, якое я буду любiць да скону дзён. Возера тое называлi Белякоўскiм — па назову блiжняй, дарэчы, уцалелай за вайну вёскi. А гiстарычны назоў ягоны — Гарадзень, мабыць, паводле памянёнага ўжо капiшча. А крыху далей — зьвязанае з гэтым рачулкай возера Камароўскае. То большае, з астраўком, i побач зь iм, бы спарыш, меншае. А памiж iмi па мастку праходзiла дарога. I вось, памятаю, гэта таксама было ў дваццатыя гады, калi аднаасобна жылi, настала нейкае сьвята, магчыма, Сёмуха, паехалi мы сям’ёй у Стайкi на набажэнства. Казалi, прыехаў архiрэй. На гэтай дарозе з гары панёс конь, i мне, малому, здалося, што якраз той кiруе ў возера. Дужа спалохаўся. Дзякуючы таму спалоху запомнiў i паездку, i возера, i сябе малога. А возера таксама прыгожае, на астраўку менскiя археолягi раскапалi стаянку нэалiтычнага чалавека. Так што мясьцiны гэтыя былi даўно абжытыя, але ацалелыя праз тысячагодзьдзi.