Читать «Нацыянальная ідэя ў сучасным свеце» онлайн - страница 11

Заўважым, што усходне-паўднёвыя славяне мінулага (цяпер украінцы) маюць некаторыя адрозненні ў будове цела ад паўночна-усходніх (беларусаў) — напрыклад, чорныя валасы і вочы, хаця мовы гэтых этнічных груп вельмі блізкія і значна далёкія ад літоўскай, якая адносіцца да іншай групы. У беларусаў, як і ў літоўцаў, высокі рост, светлыя валасы, блакітныя вочы і іншыя агульныя рысы фізічнага кшталту (хаця, зразумела, гэта не тычыцца абсалютна кожнага ўкраінца, беларуса і літоўца). Гэта азначае, што мова не мае прапарцыянальнай залежнасці ад расы (падрасы) — у рамках адной расы (падрасы) могуць існаваць народы, што гавораць на розных мовах (баскі — іспанцы, літоўцы — беларусы і г.д.).

Такім чынам мы звязалі з этнасам таксама паняцце і расы. І следам за Роузам этнасу можна даць наступнае азначэнне: Этнас — гэта група людзей, якія аб’ядноўваюцца па прыкмеце агульнасці расавага, рэлігійнага, альбо нацыянальнага паходжання. Назіраецца таксама заканамернасць: калі этнічная група мае адносна нізкі статус у сваім грамадстве, то прадстаўнікі вышэйшых класаў аддаюць перавагу атоесамліванню сябе з іх жа сацыяльным класам, чымсці з сваёй этнічнай групай. Такія працэсы былі характэрныя для эмігрантаў у ЗША. Працэс акультурызацыі звычайная з’ява ў жыццядзейнасці этнічных груп ЗША. Аналагічныя працэсы ішлі ў ВКЛ у ХVIІ — XVIIІ cт., калі беларуская шляхта адкрэшчвалася ад свайго (простага) народа і часта пераходзіла на польскую мову — мову іншага этнаса — пальскага.

Ніжэй мы пакажам, як ад асэнсавання і усвядамлення сябе ў этнасе, можна прыйсці да паняцця нацыі, хаця, як гэта відаць з вышэйсказанага, этнас можа ўтварацца і праз нацыі.

Наш агляд існуючых азначэнняў этнасу будзе больш поўным, калі мы ўзгадаем яшчэ і працы этнолага і гісторыка Льва Гумілёва. У сваёй фундаментальнай манаграфіі «Этнагенез і біясфера зямлі» ён дае сваё, арыгінальнае азначэнне этнасу, якое ёмка адлюстроўвае яго сутнасць: «Этнас — устойлівы, натуральна склаўшыся калектыў людзей, які супрацьпастаўляе сябе ўсім іншым аналагічным калектывам і адрозніваецца сваеасаблівым стэрэатыпам паводзін і які заканамерна змяняецца ў гістарычным часе».

Гэтае азначэнне, фактычна, абагульняе прынятае намі азначэнне і вылучае на першы план факт адрознівання паміж энасамі. Аднак такое азначэнне можа выклікаць і пытанні, у сувязі са сцвярджэннем Гумілёва аб супрацьпастаўленні этнічных калектываў.

1.2. Нацыя

Пасля найвышэйшай каштоўнасцi i бясконцага дабра — Бога, менавiта Нацыя ёсць найважнейшае дабро Чалавека. Удзелам у жыццi свайго народа чалавек вырашае сваё жыццё ва ўсяленскасцi, Боскасцi i ўдзельнiчае ў жыццi чалавецтва як сукупнасцi народаў. Наогул акрамя нацыі ёсць яшчэ шэраг катэгорый (узроўняў), якія злучаюць космас з чалавекам: прыродны, неарганічнага жыцця, біялагічны, а таксама шэраг узроўняў, што адносяцца да чалавечай стадыі эвалюцыі: дэмаграфічны, вытворчы, узровень ведаў. На мадэлі гэтых узроўняў мы астановімся ніжэй пры разглядзе сістэмнага падыходу.