Читать «Рускія народныя казкі» онлайн - страница 79

Гаспадары памуляліся, памуляліся, далі тавару на сто рублёў.

Хлопец падарункі прыхапіў, коней запрог і паехаў дадому.

Вярсту ад вёскі ад'ехаў, зірк — са стога саломы поп вылазіць:

— Баяўся, што гаспадары цябе не выпусцяць.

— Гаспадара ж не я, а ты забіў,— парабак адказвае,— табе і ў астрозе сядзець. Хто мяне трымаць будзе?

— Дык хіба насмерць?

— А ты як думаў? Зараз па ўрадніка паедуць.

Поп ажно рукамі пляснуў, калоціцца ўвесь:

— Ох, гора горкае! Няўжо нельга як-небудзь уладзіць?

— Уладзіць можна,— парабак кажа,— я ўжо гаварыў з гаспадарамі: маўляў, усё роўна старога ніяк не ажывіш.

— Ну і што?

— Ды вядома што: дорага просяць.

— Я нічога не пашкадую, усё аддам, абы толькі замяць справу!

— Просяць пару коней ды трыста рублёў грошай. Ну, і мне за турботы хоць сотню трэба.

«Дзякуй богу,— думае поп,— нічога не шкада, толькі б выкараскацца».

Адваліў парабку чатыры сотні, аддаў коней.

— Бяжы хутчэй, пакуль не перадумалі!

Парабак завёў коней у гумно, прывязаў, памарудзіў там трохі, вярнуўся да папа.

— Ідзі дадому, нічога не бойся, усё ўладжана. Прыпусціў поп наўцёкі, ад радасці ног не чуе.

А хлопец прывёў бацьку пару коней, аддаў грошы.

I за сябе і за братоў з папом разлічыўся.

КЕМЛІВЫ МУЖЫК

У адной вёсцы жылі-былі два мужыкі: адзін багаты, а другі

бедны.

У багатага мужыка ўсяго ўдосталь, а ў беднага — дзяцей многа, а ўсяго дабра адна гусь.

I дайшло да таго, што няма чым бедняку дзяцей карміць. Што тут будзеш рабіць?

Думаў-думаў бядняк, чым дзяцей накарміць, і надумаў:

— Смаж, жонка, гусь!

Засмажыла жонка гусь, падала

на стол, а хлеба няма ні крошкі.

Кажа мужык:

— Ну як будзем без хлеба есці, хіба надоўга нам гэтай гусі хопіць? Лепш занясу яе пану, хлеба ў яго папрашу.

— Ідзі, муж дарагі, ідзі,— кажа жонка,— можа, хоць паўмяшка мукі дасць.

Прыйшоў мужык да пана:

— Прынёс табе гуску, не пагрэбуй узяць, а мне хоць крыху мукі дай — няма чым дзяцей карміць.

— Ну добра,— пан кажа.

— Здолеў ты гусь падарыць, здолей яе падзяліць паміж намі, каб нікому крыўды не было. Падзеліш без крыўды — дам мукі, а не зможаш—загадаю бізуноў даць.

А сям'я ў таго пана: сам з жонкаю, два сыны ды дзве дачкі — усіх шасцёра.

Папрасіў мужык нож і пачаў гусь дзяліць. Спачатку адрэзаў галаву, падае пану:

— Ты ўсяму дому галава—дык вось табе гусіная галава.

Адрэзаў гузку, пані падае:

— Табе дома сядзець, дом глядзець — вось табе гузка.

Адрэзаў лапкі, падае сынам:

— Вось вам па ножцы — таптаць бацькавы дарожкі.

А дочкам па крыльцу даў:

— Вам з бацькам ды з маці не век жыць — вырасцеце, паляціце прэч, сваё гняздо віць.

Астатняе сабе ўзяў:

— А я дурны мужык, ягамосці,— давядзецца мне грызці астатнія косці.

Засмяяўся пан:

— Добра, мужык, гусь падзяліў і сябе не пакрыўдзіў!

Паднёс чарачку вінца і загадаў даць два мяхі мукі

беднаму мужыку.

Дачуўся пра гэта багаты мужык, пазайздросціў бедняку. Засмажыў пяць тлустых гусей, прынёс пану, сам кланяецца:

— Не пагрэбуйце, яснавяльможны пане, прыняць на паклон ад мяне пяць кормных гусей!

— Дзякуй, браце, дзякуй! Здолеў ты гусей падарыць, здолей свой падарунак паміж намі падзяліць, каб нікому крыўды не было. Калі падзеліш без крыўды — узнагароджу, а не здолееш падзяліць — загадаю на стайні бізуноў даць.