Читать «Рускія народныя казкі» онлайн - страница 64
Леў Мікалаевіч Талстой
Салдат Сямён Сонцу, Ветру ды Месяцу ўсё пра службу сваю расказаў, за помач падзякаваў і пабег шэрым зайцам. Потым зрабіўся шпарканогім аленем. Бяжыць, спяшаецца — дарога не блізкая.
Якая вялікая зямля наша — канца-краю ёй няма!
Бег-бег аленем, прытаміўся, зрабіўся ясным сокалам. Ляціць над лясамі дрымучымі, над палямі шырокімі, над быстрымі рэкамі, над гарамі высокімі. Пад ім сёлы, гарады раскінуліся, раскошна стаяць.
I вось паказалася сталіца.
Апусціўся ясны сокал паблізу заставы, перакуліўся цераз сябе — зрабіўся добрым малойцам.
А ў горадзе ўсе дамы ўпрыгожаны. З гармат страляюць, у званы звоняць, і народ апрануты па-святочнаму. Усе смяюцца, шумяць, «ура» крычаць.
Пытаецца салдат Сямён у гараджан:
— Што за свята ў вас у горадзе?
Дзівяцца прахожыя:
— Відаць, ты здалёку прыйшоў, калі нічога не ведает! Нядаўна вярнуліся з перамогаю нашы войскі. I вось увесь народ праслаўляе сваіх салдат ды ваяводаў, а больш за ўсіх славіць баярына, які за адны суткі меч-кладзянец з палаца на поле бою цару прынёс. Сёння
прызначана вяселле: жэніцца той баярын з Мар'яй-царэўнай, і клічуць увесь народ у палац на вясельны банкет.
Салдат Сямён папрасіўся ў адной бабулькі на пастой. Адпачнуў крыху, потым памыўся, прыбраўся, узяў гуселькі і пайшоў на вяселле.
На царскім двары сталы панастаўлены. Піцення-ядзення стаіць поўным-поўна. Тыя сталы для ўсіх гараджан.
А на самым высокім ганку за асобным сталом, на вачах ва ўсіх, цар з царыцаю, жаніх з нявестаю ды блізкія баяры сядзяць. Усе на банкеце п'юць, ядуць, весяляцца. Адна нявеста невясёлая.
Народ за крайнім сталом перагаворваецца:
— Не па сваёй волі Мар'я-царэўна за баярына ідзе. Кажуць, сілком аддаюць.
Прымасціўся салдат Сямён каля апошняга стала, выпіў чарку маладога віна і пачаў на гусельках іграць ды жаласна прымаўляць:
Мар'я-царэўна страпянулася, як пачула песню. Пачала па баках азірацца і ўбачыла салдата Сямёна.
З месца паднялася, адлучылася на хвілінку з-за стала, вярнулася і кажа:
— Цар-гасудар, не загадвай караць, дай мне слова сказаць!
Цар дазволіў:
— Гавары, мая любая дачушка.
Мар'я-царэўна пакланілася на ўсе чатыры бакі, а цару з царыцаю асобна:
— Ці ведаеш ты, цар-гасудар, што не той мой жаніх, што каля мяне сядзіць, а той мой жаніх, што за крайнім сталом на двары на гусельках іграе?
Тут цар з царыцаю, і жаніх, і баяры, і ўсе госці перапужаліся:
— Што такое? Што з нявестаю сталася?
А Мар'я-царэўна кажа:
— Пакажы, салдат Сямён, як ты мог хутка збегаць па царскі меч-кладзянец.
Выйшаў Сямён з-за стала, стукнуўся вобземлю — шэрым зайцам пабег. Зрабіў круг па двары і ўскочыў на высокі ганак.
Мар'я-царэўна вузлік развязала, дастала заечай поўсці жмуток:
