Читать «Олівер Твіст» онлайн - страница 274

Яго правялі праз пакой з каменнай падлогай, пад залам суда, дзе адны арыштанты чакалі сваёй чаргі ісці ў суд, іншыя размаўлялі са сваімі сябрамі, якія штурхаліся ля рашоткі, за якой быў адкрыты двор. Тут не было нікога, хто пагаварыў бы з ім, але калі ён праходзіў, арыштанты адступілі, каб ён лепш быў бачны тым, хто стаяў, прыціснуўшыся да кратаў, і тыя абсыпалі яго крыўднымі мянушкамі, лаянкай, крычалі і свісталі. Ён патрос кулаком і збіраўся ўжо плюнуць у іх, але канваіры прыспешылі яго і павялі цёмным калідорам, які быў асветлены толькі некалькімі цьмянымі лямпамі, унутр вязніцы.

Тут яго абшукалі — ці няма пры ім якіх-небудзь рэчаў, якія дапамаглі б яму абысці закон. Калі гэтая цырымонія закончылася, яго завялі ў адну з камер для асуджаных і пакінулі там аднаго.

Ён сеў на каменную лаву насупраць дзвярэй, якая служыла крэслам і ложкам, утаропіў налітыя крывёй вочы ў падлогу і паспрабаваў сабрацца з думкамі. Праз нейкі час ён ўзгадаў некалькі разрозненых фрагментаў таго, што сказаў суддзя, хоць тады яму здавалася, што ён не разумее ні слова. Словы паступова вярталіся на свае месцы, паступова аднаўляліся часткі сказаў, якіх не хапала, так што праз невялікі час ён аднавіў увесь прысуд амаль у тым выглядзе, у якім ён быў вырачаны. Павесіць за шыю, пакуль не памрэ — такі канец чакаў яго. Павесіць за шыю, пакуль не памрэ.

Стала зусім цёмна. Ён пачаў думаць пра ўсіх знаёмых яму людзей, якія памерлі на эшафоце; некаторыя з іх памерлі якраз гэткім чынам. Яны так хутка наплывалі адзін за другім, што ён ледзьве паспяваў іх лічыць. Ён бачыў, як паміралі некаторыя з іх — і пасміхаўся, таму што яны памерлі з малітвай на вуснах. З якім ляскатам падала дошка і як хутка яны мяняліся — ператвараліся са здаровых, энергічных людзей у віснучыя цюкі адзення!

Мабыць, некаторыя з іх былі ў гэтай самай камеры — сядзелі на гэтым вось месцы. Ужо зусім цёмна — чаму не нясуць святла? Камера была пабудаваная шмат гадоў таму. Колькі ж людзей правялі ў ёй свае апошнія гадзіны? Здавалася, што ён сядзіць у склепе, забітым мерцвякамі — каптур, пятля, звязаныя рукі, твары, якія ён ведаў, якія пазнаваў нават праз агідныя покрывы... Святла! Святла!

Нарэшце, калі ён у мяса разбіў рукі, б’ючы імі ў цяжкія дзверы і сцены, прыйшлі двое. Адзін прынёс свечку, якую засунуў у жалезны падсвечнік на сцяне, другі прынёс матрац, каб ноччу спаць на ім, бо з гэтага часу вязня нельга было пакідаць аднаго.

Потым настала ноч — цёмная, панурая, маўклівая ноч. Іншыя людзі з тых, хто не спіць, з радасцю прыслухоўваюцца да царкоўнага звона, бо ён абвяшчае пра тое, што жыццё ідзе далей, што наступіць дзень. Габрэю гэты гук прыносіў толькі роспач. Бумканне металёвага звона было сугучнае толькі аднаму глыбокаму, пустому слову — «смерць». Што было карысці ад тлуму і шуму вясёлага рання, якія пранікалі нават сюды, да яго ў камеру? Гэта быў той самы пахавальны звон, у якім здзек паяднаўся з перасцярогай.

Дзень прайшоў. Дзень? Не было ніякага дня. Ён праляцеў гэтаксама хутка, як і наступіў — і надышла ноч, ноч доўгая і адначасна такая кароткая, доўгая з-за жахлівай глухой цішыні і кароткая з-за хуткаплынных гадзін. Нейкі час ён шалеў, брыдка зневажаў Бога, потым проста выў і рваў на сабе валасы. Яго шаноўныя аднаверцы прыйшлі, каб памаліцца разам з ім, але ён з праклёнамі прагнаў іх. Яны былі паспрабавалі яшчэ раз праявіць дабрачыннасць, але ён выштурхнуў іх прэч.