Раз бяседа вялікая ў князя была:На пасад дачку княжну садзілі:За сталом він заморскіх крыніца цякла,Бегла музыка ўкруг на паўмілі.На вяселле-разгул наплыло, як на сход,Госці знатных зусюль, за паўсвету,Гэткай гучнай бяседы не номніў народ,Гэткіх скарбаў, брыльянтаў, саетаў!..Дзень, другі ўжо грымела у князя гульня,І музыкі, і чаркі звінелі;Выдумлялі забаў новых кожнага дня;Што хацелі — ўсяго госці мелі.Ажно трэцяга дня князь прыдумаў аднуДля дружыны пацеху-забаву:Загадаў ён пазваць гусляра-старыну,Гусляра з яго ведамай славай.
IV
Акалічны народ гуслі знаў гусляра;Песня-дума за сэрца хапала;Вакол гэтай думы дудара-званараКазак дзіўных злажылась нямала.Кажуць, толькі як выйдзе і ўдарыць як ёнПа струнах з неадступнаю песняй, —Сон злятае з павек, болю цішыцца стогн,Не шумяць ясакары, чарэсні;Пушча-лес не шуміць, белка, лось не бяжыць,Салавей-птушка ў той час сціхае;Паміж вольхаў рака, як штодзень, не бурліць,Паплаўкі рыба-плотка хавае.Прытаіцца да моху русалка, лясун,Каня вечнага «піць» не заводзіць:Пад звон-песню жывучых гусляравых струнДля ўсіх папараць-кветка ўзыходзіць.
V
Прывяла гусляра з яго ніўных сялібДворня князева ў хорам багаты:Пасадзіла на ганку, між клёнаў і ліп,На цагляным парозе магната.Невыдумная світка — убор на плячах,Барада, як снег белы — такая,Незвычайны агонь у задумных вачах,На каленях ляглі гуслі-баі.Водзіць пальцам худым па сталёвых струнах,К песні-музыцы ладзіцца, строе;Водклік б'ецца ад струн па сцюдзеных сцянах,Заміраючы ў сховах пакояў.Вось настроіў, навёў тон у струнах як след,Не зірнуўшы на гулі ні разу,І сядзіць гэты сумны, як лунь, белы дзед,І чакае ад князя прыказу.
VI
— Што ж маўчыш ты, гусляр, ніў, лясоў песнябай,Славай хат маіх подданых слаўны?!Нам сягоння зайграй, нам сваіх песень дай, —Князь умее плаціць незвычайна!Запяеш па душы, дасі ўцехі гасцям —Поўны гуслі насыплю дукатаў;Не пад мысль песня будзе каму-небудзь нам —Канапляную возьмеш заплату;Знаеш славу маю, знаеш сілу маю…— Многа знаю і чуў аб табе я, —І я сам, як і ты, так табе запяю…— Ну, пара пачынаць, дабрадзею! —Гэтак слухае, выслухаў князя гусляр,Заіскрыліся вочы сівыя,Патануў у скляпеннях адзін, другі ўдар,І заплакалі струны жывыя.
