Читать «Шляхам жыцьця» онлайн - страница 93

Вісельнік

Зоркі ня ўбачыш, імгла непрыхільная Сьвет спавіла непрагляднаю сеткай; Вецер ня мрэ і, як зданьне магільнае, Носіцца грозна па пушчах, палетках. Лес расхадзіўся, па шумы сусьветныя Б'юць у тахт віхравы кожнай галінай, Стогнуць дубы і бярозы сталетнія, Хрыпла скрыпяць і трасуцца асіны. ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ Злыбедаў стогны і цьмы неспажытыя Жудаснай дзікасьці поўны бязь меры. Як жа салодзіце думкі разьбітыя, Сэрца з разьбітай надзеяй і верай! Годзе, душа маладая, пакутаваць, Шляхам заломным снаваць бескарысна, — Страшна загадкі усябыту расплутываць, Выхад з туманаў знаходзіць разблысны: К сонцу і зорам жыцьцё тваё рвалася, Віхры і ночы на бой выклікала… Згасла ўсё лепшае, загасла, зламалася, — Далей змагацца сілы ня стала. Будзь жа збаўленьнем, пятля канапляная! Вырыхтуй сук свой, асіна-ласуха: Хутка збагацісься ў плоднасьць нязнаную, Слаўнаю станеш — толькі паслухай! Ты не марудзь там, пакутнік аплучаны: Жыва вяроўку — раз, два і гатова! Сьмела сунь шыю!.. Ну, вось і разлучаны З гэтай зямлёю, з пуцінай цярнёвай. ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ Вырылі яму жалезнай лапатаю, Вырылі паміж крыжовых дарогаў, Кінулі цела — эй, цела праклятае — Без пасьвячэньня, бяз модлаў, з трывогай. Зводна пайшлі толькі ўздохі пустынныя; Быў чалавек — і няма чалавека: Згінуў ня то ўжо зусім каб скацінаю — Так сабе ўрэзаў трацініну века. ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ Сотні раз хмарамі неба ўзгамоніцца, Сотні раз ніву спалошча, абсуша, — Памяць аб вісельным век не затопіцца, Будзе пужаці трусьлівыя душы. З году да году у сьвята дзядовае Хрыпла скрыпяць і трасуцца асіны. Песьню вятрыска пяе паграбовую… Вісельнік блудзіць паўночнай часінай…

Курган

I

Паміж пустак, балот беларускай зямлі, На ўзбярэжжы ракі шумнацечнай Дрэмле памятка дзен, што ў нябыт уцяклі, — Ўдзірванелы курган векавечны. Дуб галлё распусціў каранасты над ім. Сухазелле у грудзі ўпілося; Вецер стогне над ім уздыханнем глухім, — Аб мінуўшчыне ў жальбах галосе. На купалле там птушка садзіцца, пяе, У піліпаўку воўк нема вые; Сонца днём распускае там косы свае, Ночкай зоры глядзяць залатыя. Хмары неба ўсцілалі мо тысячу раз, Перуны білі з краю да краю, — Ён стаіць — гэта памяць людская, паказ… Толькі гутарка ходзіць такая.

II

На гары на крутой, на абвітай ракой, Лет назад таму сотня ці болей, Белы хорам стаяў, недаступнай сцяной Грозна, думна глядзеў на прыволле. У нагах у яго рассцілаўся абшар Хвоек гонкіх і пахані чорнай, Сонных вёсак шары, хат амшалых, як мар, Хат з сям'ёй душ падданых, пакорных. Князь у хораме жыў, слаўны свету ўсяму, Недаступны і грозны, як хорам; Хто хацеў, не хацеў — біў наклоны яму, Спуску, ласкі не знаў непакорам. Зневажаў, катаваў ён з дружынай сваёй; Стражы князевы — ў полі і дома, Толькі модлы раслі небу ў сэрцах людзей, І пракляцце расло пакрыёма.